شي جين پينګ او پوتين د استبدادي اجنډې د پوره کولو لپاره د منځنۍ اسيا له سفر څخه ګټه پورته کوي

نور سلطان -- د روسیې صدر ولادیمیر پوتین او د چین صدر شي جین پینګ منځنۍ اسیا ته د خپلو هېوادونو د استبدادي اجنډې د پوره کولو لپاره له خپل سفر څخه ګټه پورته کوي.

شي جين پينګ د چهارشنبې په ورځ (د سپتمبر په ۱۴مه) پخواني شوروي قزاقستان ته راورسيدو، چې د کورونا ویروس د ناروغۍ له لومړیو ورځو څخه وروسته د يو چینايي مشر بهر ته لومړی سفر دی.

ټاکل شوې ده چې شي جين پينګ منځنۍ اسيا ته د خپل درې ورځني سفر په ترڅ کې د ازبکستان په سمرقند ښار کې، چې د ورېښمو د لرغونې لارې پر سر يو تم ځای دی، د شانګهای د همکارۍ سازمان (اېس سي او) د مشرانو په سرمشريزه غونډه کې ګډون وکړي.

شانګهای سازمان له چین، روسیې، هند، پاکستان او د منځنۍ اسیا له څلورو هېوادونو – قزاقستان، قرغزستان، ازبکستان او تاجکستان څخه جوړ شوی دی.

دولتي رسنیو راپور ورکړو چې شي جين پينګ د خپل راتګ څخه مخکې د سه شنبې په ورځ ژمنه وکړه چې له قزاقستان سره به "د ګډ امنیت دفاع" تړون لاسليک کړي.

شي جين پينګ د قزاقستان د رسنيو لپاره په يوې مقاله کې چې د چين د دولتي ټلوېزيون سي سي ټي وي لخوا بېرته خپره شوې ده، وليکل، "چين له قزاقستان سره د قانون د پلي کولو، امنيت او دفاع په برخو کې د همکارۍ د ژورتيا لپاره کار کولو ته لېواله دی."

هغه زیاته کړه چې بیجینګ هم غواړي له قزاقستان سره د مخدره توکو د قاچاق او نړېواله کچه د منظمو جرمونو په وړاندې مبارزه وکړي او همدارنګه د هغه څه سره مبارزه وکړي چې چین یې د "درېو شرونو" په توګه ګني.

ډېر قزاقان د دې ډول همکارۍ نه خوشحاله ندي، کوم چې په خپل هېواد کې​ د چین لخوا د جوړ شويو څارنې کیمرو په پراخه کچه د خپرېدو​ او​ د قزاقستان په خاوره باندې د چین د حکومت د غیر مستقیمې ادعا په اړه اندېښمن دي​.

د چین حکومت پخوا د "درېو شرونو" اصطلاح استعمال کړې وه -- چې د ترهګرۍ، بېلتونپالنې او مذهبي افراطیت په توګه تعریف شوي دي -- ترڅو د شينجيانګ په لرې لوېدیځه سیمه کې چې د قزاقستان سره پوله لري خپلو عملياتو ته اشاره وکړي.

بیجینګ په شينجيانګ کې د یو ملیون څخه ډېر اویغور او نور مسلمان اقلیتونه -- د ګڼ شمېر قزاقانو او قرغزیانو په شمول -- د یو کلن امنیتي کمپاین په ترڅ کې په توقیف کې د ساتلو په تور تورن دی، چې ​​په ټوله نړۍ کې قانون جوړونکو ياد عمل د "نسل وژنې" په توګه بيان کړی دی​​.

سي سي ټي وي راپور ورکړو چې د ازبکستان رسنیو لپاره په یوه جلا مقاله کې شي جين پينګ د "امنیتي همکارۍ د پیاوړتیا او د خطرونو او چيلنجونو د حل کولو" ژمنه وکړه او ويې ویل چې ازبکستان "د افغانستان د مسلې په حل کولو کې ځانګړی رول لوبوي."

په افغانستان کې د چین د "حل" د هدف یوه برخه ​​د هېواد پراخو معدني شتمنیو ته لاسرسي​​ او ​​په آسیا کې د لا زیات پوځي نفوذ ترلاسه کول دي​​.

د لویدیځ لپاره 'بدیل'

تمه کيږي چې شي جين پينګ به د سرمشريزې په ترڅ کې د روسيې له صدر ولاديمير پوتين سره خبرې وکړي.

د دوی خورا اټکل شوې غونډه په داسې حال کې ترسره کيږي چې​ روسیه د اوکراین په خاوره کې د خپل برید له امله د شرموونکې ماتې سره مخ ده​. چین په خپله بيانيه کې د پوتین د ملاتړ او "لا محدوده" ملګرتیا لپاره په خپله ژمنه ټینګ ولاړ دی.

که څه هم، چین، چې د لویدیځ بندیزونو څخه ویره لري، روسیې ته یې وسلې ندي ورکړي، چې پوتین يې د شرمونکي وضعيت سره مخامخ کړو او د نورو نړېوالو مردودانو ایران او شمالي کوریا څخه یې د ډرون او توپخانې ګولۍ واخيستې.

پوتین تېره هفته چینایان د "سخت سوداګرانو" په توګه ياد کړل -- چې دا په ګوته کوي چې شي جين پينګ د خپل بې وسه ملګري دکتاتور څخه ګټه پورته کوي ترڅو د روسیې په طبیعي ګازو کې د پام وړ تخفیف غوښتنه وکړي.

کرملین د سه شنبې په ورځ وویل چې دا سرمشریزه به لویدیځې نړۍ ته یو "بدیل" وښیي.

د کرملین د بهرنۍ تګلارې سلاکار یوري اوشاکوف په ماسکو کې خبریالانو ته وویل، "د شانګهای سازمان ټول غړي د یو عادلانه نړېوال نظم لپاره ولاړ دي" او ويې ويل چې دا سرمشریزه د "لویې کچې جیو پولیټیکل بدلونونو په رڼا" کې ترسره کيږي.

پداسې حال کې چې ماسکو او بیجینګ د "انصاف" خبرې کوي،​ د ګڼ شمېر جرمونو او بد چلند په اړه چې د دواړو رژیمونو سره تړاو لري نړیوالې څیړنې روانې دي​، چې پکې د روسیې د ځواکونو لخوا د ملکي خلکو شکنجه کول او اعدامول او د چین د کمونيسټ ګوند لخوا د اقليتونو سره غیر مشروع چلند شامل دی.

یوه نړۍ چې 'د زورواکۍ لپاره خوندي ده'

که څه هم، د بیجینګ او ماسکو دریځونه ډېره ناوړه اجنډه په ګوته کوي، چې د منځنۍ آسیا او نورو هېوادونو لپاره به پايلې ولري.

پوتین او شي جين پينګ د دې کال په پېل کې په یوې غونډه کې ژمنه وکړه چې د نړېوال سیاسي او پوځي نظم په "نوي عصر" کې به یوځای پاتې شي.

دوی د فبرورۍ په ۴مه نېټه د بېجينګ د ژمنيو اولمپيک لوبو د پرانيستې په ورځ له يوې غونډې وروسته په يوه ګډه اعلاميه کې وويل، "د دواړو هېوادونو ترمنځ دوستي هېڅ حد نلري."​​د همکارۍ هېڅ "منع شوي" ساحې شتون نلري​​"

دوی دا هم وویل چې د جمهوريت هر شکل "مناسب نه دی" -- چې دا د ماسکو او بیجینګ لپاره یو اسانه ادعا ده چې د خپل نفوذ په ساحه کې د ډیموکراتیکو خوځښتونو سره مبارزه کوي.

په ياد بيان کې راغلي، "روسیه او چین د بهرنیو ځواکونو د هغو هڅو پر وړاندې ودرېږي چې په خپلو ګډو سیمو کې امنیت او ثبات ته زیان رسوي، د هر ډول پلمې لاندې د خپلواکو هېوادونو په کورنیو چارو کې د بهرنیو ځواکونو د لاسوهنې د مخنیوي اراده لري، د رنګ پربنسټ د انقلابونو مخالفت کوي او همکارۍ ته به وده ورکوي."

د لندن د SOAS يونيورسټۍ سیاسي ساینس پوه سټیو سانګ په هغه وخت کې وویل، په داسې حال کې چې اولمپيک پرانسته وشوه، پوتین او شي جين پينګ په ښکاره توګه د "استبدادي رژیم، په ځانګړي توګه په پخوانیو سوسیالیستي هېوادونو کې د نړۍ د خوندي کولو لپاره پراخه ژمنه" وښودله.