د اوکراین کړکیچ د پوتین د رژیم لپاره مخ پر زیاتیدونکي کورني ګواښونه په ګوته کوي

الماتی -- په دې وروستیو کې کرېملېن ته د نږدې سرچینو له خوا پټ شوي استخباراتي او بې اعتباره راپورونه ښیي چې د روسیې صدر ولادیمیر پوتین په اوکراین باندې د حملې له پرېکړې وروسته د بې اعتمادۍ او د ځواک لپاره د مبارزې په یو چاپېریال کې بوخت دی.

سپینې ماڼۍ د چهار شنبې په ورځ (د مارچ په ۳۰مه) د متحده ایالاتو د غیر خفیه استخباراتو پر بنسټ وویل چې پوتین ته په اوکراین کې د جګړې په اړه سم معلومات نه و ورکړل شوي او له خپلو کارکوونکو سره یې اړیکې خرابې شوې دي.

د سپینې ماڼۍ د مخابراتو ډايريکټر کیټ بیډینګ فیلډ د یو جګپوړي امریکایي چارواکي د پخواني بیان په تاییدولو سره وویل، "موږ په ښکاره ډول داسې معلومات لرو چې موږ اوس ښکاره کړو چې هغه د روسیې د پوځ لخوا ګمراه شوی دی."

اوکرایني ځواکونو په وروستیو ورځو کې -- د کییف د ستراتیژیک ښارګوټي په شمول -- د ایرپین سیمې بېرته نیولې دي، پداسې حال کې چې د فبرورۍ په ۲۴مه د برید له پېل څخه یوازې یوه میاشت وروسته د روسیې برید په ټپه ودریدلی ښکاري.

بیډینګ فیلډ وویل، "موږ باور لرو چې [پوتین] ته خپلو سلاکارانو غلط معلومات ورکړې ول چې د روسیې پوځ څومره ناوړه فعالیت کوي او د بندیزونو له امله د روسیې اقتصاد څنګه زیانمن کيږي."

د بریتانیې د جي سي اېچ کيو د جاسوسۍ ادارې مشر جیرمي فلیمینګ د پنجشنبې په ورځ وویل، "د پوتین سلاکاران دا ويره لري" چې د روسیې د پوځ د پرمختګ او د اوکراین د مزاحمت د کچې په اړه هغه ته حقيقت بيان کړي.

یو لوړ پوړي امریکایي چارواکي، چې د نوم نه ښودلو په شرط یې خبرې وکړې، ای اېف پي ته وویل، پوتین په دې هم خبر نه و چې په اوکراین کې د جګړې لپاره نوي سرتیري ګمارل شوي، چېرې چې روسیې د پرسونلو او تجهیزاتو لوی زیانونه ترلاسه کړې دي.

کله چې په الجیرز کې د سفر پر مهال د متحده آيالاتو د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلینکن څخه د استخباراتو په اړه وپوښتل شول، نو هغه وويل چې "په استبدادي نظامونو کې ... تاسو داسې خلک نه لرئ چې واک ته ریښتیا ووایي".

دا راپورونه په داسې حال کې مخې ته راځي چې د روسیې د دفاع له وزیر سرګي شویګو سره د پوتین د اړیکو په اړه پوښتنې راپورته کیږي.

د متحده ایالاتو يو نامعلوم لوړ پوړي چارواکي وویل چې "د پوتین او اېم او ډي [د دفاع وزارت] ترمنځ دوامداره تاوتریخوالی شتون لري، چې د اېم او ډي په مشرتابه د پوتین د بې اعتمادۍ له کبله رامینځته شوی دی."

کرېملېن د استخباراتو دا خبره رد کړه او ویې ویل چې د متحده ايالاتو او برتانيې چارواکي "د هغه څه په اړه ریښتیني معلومات نه لري چې په کرېملېن کې پیښیږي".

د پوتین ویاند دیمیتري پیسکوف خبریالانو ته وویل، "دوی په صدر پوتین باندې نه پوهیږي، دوی د تصمیم نیولو میکانیزم په اړه نه پوهیږي او دوی زموږ د کار په طرزالعمل باندې نه پوهیږي."

'یوه لویه غلطه اندازه'

د ځینو شنونکو په وینا، ناسم معلومات د پوتین تر ټولو لږه ستونزه ده.

د سویډن اقتصاد پوه او سفارت کار اندرس آسلند، چې په مختلفو وختونو کې یې د اوکراین، روسیې او قزاقستان حکومتونو ته مشوره ورکړې ده، وويل چې چې په کرېملېن کې د واک پټه مبارزه لا دمخه روانه ده.

آسلند د مارچ په ۲۴مه ټویټ وکړو، "د پوتین رژیم د اوږدې مودې لپاره نشي پاتې کېدی. دا نور د هیچا لپارہ په ګټه نه دی، حتی د ظالم لپاره هم، چې غوسه شي."

اسکت دوکینبایف، چې په بشکیک کې یو سیاسي شنونکی دی، کاروانسرای ته وویل، پداسې حال کې چې په اوکرایین کې د پوتین پوځ د لویو زیانونو سره مخ شوی، او روسیه د "ټولنیز لویدیځ" لخوا د هغه پروړاندې په لویه کچه د اقتصادي بندیزونو سره مخ شوه، په ښکاره توګه ښیي چې هغه يوه لویه غلطه اندازه لګولې وه."

دوکینبایف وویل، پوتین په دې پوهیږي چې که په اوکراین کې ماتې وخوري نو پایلې به یې په شخصي توګه څه وي.

هغه د رومانیا نیکولای کاوسیسکو او د لیبیا معمر القذافي وژلو ته اشاره وکړه چې د خپلو خلکو لخوا وژل شوي وو او ويې ويل چې هغه ویره لري چې هغه به د دغه لرې شويو ظالمانو په څېر د ورته برخلیک سره مخ شي.

دوکینبایف وویل، دوه څيزونه د پوتین د رژیم د نسکوریدو ګواښ کوي: "د روسیې په ټولنه کې د جګړې ضد احساسات، چې مخ په زیاتیدو دي ځکه چې دا په اوکراین کې د اوږدې جګړې څخه ستړی شوې ده، او د بندیزونو له امله د اقتصادي ستونزو په اړه د خلکو مخ په زیاتیدونکي ناکراري".

دوکینبایف وویل، "وخت به ووایي چې خلک څومره صبر لري."

"خو د روسیې تاریخ چې د ډله ایزو پاڅونونو له مثالونو څخه ډک دی -- د دوو انقلابونو په شمول چې په ۱۹۱۷ او ۱۹۹۱ کلونو کې يې واکمن رژیمونه ړنګ کړل -- ښیي چې روسان لامحدود صبر نه لري."

ځینې ادعا کوي چې روسیه لا دمخه د ماتېدو نقطې ته رسیدلې ده.

د اوکراین د دفاع وزارت د استخباراتو عمومي ریاست د مارچ په ۲۰مه د فېسبوک په پوسټ کې وویل، "د روسیې په سیاسي او سوداګریزو اشخاصو کې، د نفوذ لرونکو خلکو یوه ډله رامنځته کیږي چې د ولادیمیر پوتین مخالف ده."

دغه رياست وویل، دا ډله هڅه کوي چې پوتین ژر تر ژره له واکه لرې کړي او له لویدیځ سره اقتصادي اړیکې بېرته بحال کړي.

دغه رياست زیاته کړه، د فدرالي امنیت خدمت (اېف اېس بي)، چې استازیتوب یې د هغې ډايريکټر الکساندر بورتنیکوف کوي، په دغه سازش کې ښکېل دی.

دغه رياست وويل، "زهر ورکول، ناڅاپه ناروغي یا څه بله 'حادثه'" د دې پلان د ترسره کولو لپاره کارول کېدی شي.

سیمه ایز امنیت ته ګواښ

په کور کې د پوتین انزوا هم په داسې حال کې راځي چې هغه هېوادونه چې یو وخت د کرېملېن لپاره د ملګرو په توګه ګڼل کېدل، اوس روسیې ته پام نه کوي.

د اوکراين پر خاوره د روسيې له يرغل درې هفتې وروسته ازبکستان اعلان وکړو چې د اوکراين خپلواکي، حاکميت او ځمکنۍ بشپړتيا يې په رسميت پېژندلې ده.

دې دا هم په واضح ډول وویل چې دوی د دونیتسک د خلکو جمهوریت او د لوهانسک د خلکو جمهوریت خپلواکي په رسمیت نه پیژني، کوم چې روسیې په ۲۰۱۴ کال کې په اشغال کې د اوکراین څخه بېل کړل.

ګاونډي قزاقستان هم د اوکراین د بېلتون غوښتونکو سیمو خپلواکي په رسمیت له پېژندلو څخه انکار وکړو.

د قزاقستان چارواکو د ماسکو وروستی وړاندیز هم رد کړو چې د یوریشیا اقتصادي اتحادیې (اي ای اي يو یا اي اي يو) غړو هېوادونو د کسټمز محصولاتو وېش له سخت اسعارو څخه روبل ته واړوي.

د قزاقستان حکومت د مارچ په ۱۸مه اعلان وکړو، "د قزاقستان او همدارنګه د ارمنستان او د قرغزستان په جمهوریتونو کې د وارداتو راټول شوي کسټمز محصولات د پخوا په څېر به په امریکایي ډالرو کې وویشل شي او ثبت شي."

سربېره پر دې، په قزاقستان او قرغزستان کې دا غږ راپورته کيږي چې د ماسکو تر همغږۍ لاندې اي اي يو پریږدي.

په الماتی کې مېشت سیاسي شنونکي او د خطرو د ارزونې د ډلې ډايريکټر دوسیم ستپایف کاروانسرای ته وویل، قزاقستان اړتیا لري چې له روسیې سره خپله اقتصادي اتحادیه -- او حتی خپل پوځي اتحاد -- پریږدي ترڅو خپل شهرت ته د زیان رسولو څخه ډډه وکړي.

په ورته وخت کې، دا ډول ګامونه د قزاقستان د حاکمیت او ځمکنۍ بشپړتیا لپاره د خطرونو او ګواښونو سره تړاو لري چې د روسیې له خوا رامنځته کيږي.

کرېملېن په هغو انتقامي روسي سیاستدانانو سترګې پټې کړې چې په ښکاره د قزاقستان د شمالي صوبو د نیولو غوښتنه کوي.

ستپایف وویل، "اوس مهال پوتین د سیمې د امنیت لپاره یو مهم ګواښ دی."