مايوسه او جلا شوی ایران ځان د اوکراین سره په حقیقت کې د جګړې په حالت کې موندلی دی

"مردود دولت" په وروستیو کلونو کې د ایران د دریځ سره په زیاتیدونکي توګه مترادف شوی، خو اسلامي جمهوریت په دې وروستیو کې د اوکراین په جګړه کې پر روسیې د بې پیلوټه الوتکو په پلورلو سره یو ګام نور هم مخ پروړاندې تللی دی.

د ايران رژيم، چې جلا شوی، منع شوی او ديواليه شوی دی، په کور دننه او سیمه کې -- او اوس په نړۍ کې هم -- په پراخه کچه د سیاسي، بشري حقونو سرغړونو او اقتصادي سرغړونو ته دوام ورکوي.

په هغه عکس کې چې د اکتوبر په ۲۸مه د اوکراین د صدر ولادیمیر زیلینسکي په وېبپاڼه کې شریک شوی، له ستونزو سره مخ مشر د ایران له خوا د جوړې شوې بې پیلوټه الوتکې شهید ۱۳۶ د پاتې شونو ترڅنګ ولاړ دی.

کییف او لویدیځو متحدینو په وار وار روسیه تورنه کړې چې په وروستیو هفتو کې یې په اوکراین کې په بریدونو کې د ایران له خوا جوړ شوي بې پیلوټه الوتکې (UAVs)، چې عموماً د ډرون په نوم یادیږي، استعمال کړي دي.

رسنیو راپور ورکړو چې روسیې دا بې پیلوټه الوتکې په اوکراین کې د بریښنایي زیربنا او نورو ملکي اهدافو په بریدونو کې ځای په ځای کړي دي.

د متحده آيالاتو د بهرنیو چارو وزیر انتوني بلینکن د اکتوبر په ۲۷مه وویل، په اوکراین کې د روسیې له خوا د ایراني بې پیلوټه الوتکو کارول "د حيرانتيا وړ خبره" ده، او زیاته یې کړه چې متحده ایالات او متحدین به یې د دې ډول ليږد د بندولو هڅه وکړي.

بلینکن وویل، روسیې بې پیلوټه الوتکې د "اوکراین ملکي وګړو د وژلو او هغه زیربنا ویجاړولو لپاره وکارولې چې دوی پرې د بجلۍ، اوبو او تودوخې لپاره تکیه کوي."

نیویارک ټایمز د اکتوبر په ۱۸مه راپور ورکړو چې روسیې ته د بې پیلوټه الوتکو د رسولو سربیره، ایران اشغال شوي اوکراین ته روزونکي استولي دي چې له روسیې سره د هغو بې پیلوټه الوتکو د ستونزو په حل کولو کې مرسته وکړي چې له تهران څخه یې اخیستي دي.

دغه ورځپاڼې وويل، ایراني روزونکي، د اسلامي انقلابي ګارډ قول اردو (آی آر جي سي) غړي په غیرقانوني توګه په کریمیا کې د روسیې له پوځي اډې څخه فعالیت کوي چېرې چې ډېرې بې پیلوټه الوتکې له ایران څخه استول شوي دي.

د زیلینسکي په وینا، ماسکو ایران ته د شاوخوا ۲۰۰۰ بې پیلوټه الوتکو آرډر ورکړی، چې ۴۰۰ یې له مخکې نه د اوکراین د ملکي وګړو پر ضد ځای پرځای شوي دي.

تر دې دمه، د اوکراین په فضا کې د ایراني بې پیلوټه الوتکو دوه ماډلونه پیژندل شوي دي: شهید-۱۳۶ او مهاجر-۶. دواړه په یو ډول پورې اړه لري چې په پراخه کچه د متوسط لوړوالي، اوږد برداشت (MALE) بې پیلوټه الوتکې په نوم یادیږي.

انسایټ میډیا د اکتوبر په ۱۷مه د فرانس د نړېوالو اړېکو د انسټیټیوټ د څیړونکي ژین کریسټو نویل په حواله وویل چې د بې پیلوټه الوتکو د لومړنیو بریاوو لامل دا دی چې "دوی د جګړې په ډګر کې نوې وسله ده".

د سوربون يونيورسټۍ څېړونکي پییر ګراسر وویل، دا ډول بې پیلوټه الوتکې "د روسیې لپاره د پیسو سپمولو اقدام دی، ځکه چې دا په هره الوتنه کې د ۱.۵ ملیونو ډالرو څخه تر ۲ ملیونو ډالرو پورې قيمتي کروز توغندي خوندي کوي."

خو هغه زیاته کړه، "د دوی اصلي نیمګړتیا دا ده چې دوی یوازې ثابت هدفونه په نښه کولی شي."

د ایران پرله پسې انکار

که څه هم داسې کافي شواهد شتون لري چې ایران په فعاله توګه د اوکراین په جګړه کې د روسیې سره په غير مستقل ډول ښکېل دی، تهران په دوامداره توګه دا ردوي او ادعا کوي چې دوی په ماسکو باندې ډرون او توغندي نه دي پلورلي.

خو د اکتوبر په ۱۷مه واشنګټن پوسټ راپور ورکړو چې ایران د سپتمبر په نیمایي کې روسیې ته چارواکي واستول چې د اضافي وسلو د لېږد لپاره شرایط نهايي کړي، چې د راپورونو له مخې پدې کې د ایران دوه ډوله له ځمکې څخه ځمکې ته ویشتونکي توغندي شامل دي.

يادې ورځپاڼې وویل، "یوه استخباراتي ارزونه، چې په وروستیو ورځو کې له اوکرایني او امریکايي چارواکو سره شریکه شوې، ادعا کوي چې د ایران د وسلو صنعت د فاتح-۱۱۰ او ذولفقار توغندیو لومړی ليږد چمتو کوي."

پداسې حال کې چې د ایران حکومت په کلکه ردوي چې د دوی بې پیلوټه الوتکې د اوکراینیانو پروړاندې کارول کیږي، ډېرو کورنیو خبري رسنیو -- ځینې محافظه کاره -- پدې اړه راپور ورکړی دی.

د سپتمبر په میاشت کې، متحده ایالاتو د ایران د هوایي ترانسپورت خدماتو چمتو کونکي باندې بندیز ولګوو چې په اوکراین کې یې د کارولو لپاره روسیې ته د بې پیلوټه الوتکو په لیږدولو کې مرسته وکړه، او غیر ایراني شرکتونو ته یې په سوداګرۍ کې د ښکېلتیا په اړه خبرداری ورکړو.

دې درې شرکتونه او یو کس هم په تور لیست کې شامل کړو چې د IRGC، IRGC فضایي ځواک او IRGC بحري ځواکونو لپاره د ډرونونو او اجزاوو په تحقیق، پراختیا، تولید او تدارکاتو کې ښکېل وو.

په انزوا کې د اړېکو پراخول

ایران په وروستیو وختونو کې له روسیې سره خپلې اړیکې په دې پلمه پراخې کړې چې خپل نژدې ديواليه شوي اقتصاد ته وده ورکړي او د نړيوالو بندیزونو په وړاندې مقاومت وکړي.

د اکتوبر په ۲۶مه د بهرنۍ پالیسۍ راپور له مخې، سره له دې هم دا تصور چې تهران او ماسکو به په اوکراین کې نږدې همکاري وکړي ډېر څارونکي -- د ایران د ځینو مخکښو روسي شنونکو په ګډون -- حیران کړل.

يادې مجلې وويل، د دوی د يووالي سربېره، د ایران او روسیې د دښمنۍ او بې اعتمادۍ اوږده سابقه د زارستي دورې پورې اړه لري، چې پکې د روسیې - پارس جنګونو لړۍ او د پارس په سیاست کې د روسیې مداخله شامله ده.

د ۱۹۸۰ په لسیزه کې د ایران او عراق د جګړې پر مهال، روسیې خپلې ویجاړې شوې وسلې او ټانکونه پر اسلامي جمهوریت باندې په غټو قیمتونو وپلورل او دې کار ته یې ادامه ورکړه، چې په ایران کې یې دننه نوره کرکه راوپاروله.

په ایران کې د روسیې ضد احساسات پراخه دي، چې ډېر ایرانیان د رژیم سره د روسیې وروستي تړونونه د دوی د هېواد د ګټو خلاف ګڼي.

د ایران حکومت د سپتمبر په میاشت کې د شانګهای د همکارۍ سازمان (اېس سي او) کې د تهران د غړیتوب د اعلان مخکې له روسیې سره اوږد مهاله ستراتیژیک تړون لاسلیک کړو.

د بحران ځپلي ایراني اقتصاد سره د مرستې پر ځای، لکه څنګه چې حکومتي پروپيګنډه په پرله پسې ډول ادعا کوي، د تهران د شانګهای سازمان غړیتوب ماسکو ته د ایران سرچینو ته د خلاصې او یو اړخیزې لاسرسۍ لپاره زمینه برابروي.

د ایران د ملکي هوايي چلند ادارې د جولای په ۲۶مه وویل، یو بل تړون به "روسیې ته د ایران د تولید شویو پرزو او تجهیزاتو د صادرولو او د ایران د الوتکو د ترمیم په مرکزونو کې د روسي الوتکو د تخنیکي خدمتونو او ترمیم کار ترسره کولو" لپاره لاسلیک شي.

شنونکو دا تړون د "ایران پلورلو" په توګه بيان کړی دی.

د بلومبرګ د راپور له مخې، ماسکو هم د تهران د پخوانیو مشتریانو، چې چین پکې هم شامل دی، په راجلبولو سره د ایران د تېلو له خرڅولو څخه د عاید یوه حیاتي سرچینه ګواښلې ده، چې ایران يې دې ته اړ کړو چې د خپلو ارزانو تېلو بیه نوره هم ټیټه کړي.

بلومبرګ راپور ورکړو چې په دې اساس تهران خپل د صادر شويو خام تېلو بیه راټیټه کړه ترڅو د روسیې د یورال کچه سره سمون ولري.

له ماسکو سره پیوستون

د جولای په میاشت کې تهران ته د روسیې د صدر ولادیمیر پوتین د سفر پر مهال، د ایران مشر علي خامنه يي له ماسکو سره پیوستون څرګند کړو.

خامنه يي د اوکراین په وړاندې د روسیې د تیري په اړه د پخوانۍ محافظه کاره دریځ په پریښودلو سره، د پوتین د "تخليقي صلاحيت" ستاینه وکړه، او زیاته یې کړه چې "ناټو به جګړه پېل کړې وه "که پوتین دا اقدام نه وې کړی.

خامنه يي وویل، ناټو یو "خطرناک مخلوق" دی.

د غونډې په ترڅ کې، د ایران مشر له روسیې سره د "اوږد مهاله همکاریو" د پیاوړتیا غوښتنه هم وکړه.

د دغو بيانونو وروسته، د سپاه پاسداران سره تړلې ورځپاڼې جاوان، په اوکراین کې د روسیې یرغل "د مشروع او مخکې منځګړیتوب دفاع" او "دفاعي جهاد" په توګه یاد کړو.

د اوکراین خلاف د روسیې د یرغل په تړاو د خامنه یي دفاع په ایران کې دننه سخت غبرګونونه رامنځته کړل، پداسې حال کې چې سیاسي فعالانو او ژورنالیستانو د دغه څرګندونو، په ځانګړې توګه د ناټو، په اړه اندېښنه څرګنده کړه.

د ایران د رژیم پریکړې او د سپاه پاسداران عملونه په ایران باندې د بندیزونو او اقتصادي جمود سبب شوي دي.

د سپتمبر په ۲۳مه، کییف پریکړه وکړه چې له تهران سره خپلې ډیپلوماټیکې اړیکې روسیې ته د وسلو د سپارلو له کبله د پام وړ کمې کړي.

د اروپايي ټولنې شورا د اکتوبر په ۲۰مه د اوکراین په جګړه کې د روسیې له خوا د ایراني بې پیلوټه الوتکو د کارونې په تړاو پر درېو کسانو او یو شرکت بندیزونه ولګول.