په سوریه کې د داعش مقروض جنګیالي شوکې کوي

اوسیدونکي او امنیتي چارواکي وايي، په ختیځ سوریه کې د داعش غړي په مؤثره توګه د مجرمانو یوه لویه ډله جوړه شوې او مجبوره شوې چې د ژوندي پاتې کيدو لپاره د جرمي ډلې په توګه کار وکړي، او سيمه ییز خلک لوټي او ويروي، او ځایي سوداګرو ته قرض بيرته نه ورکوي.

۵۰ کلن جمال البکر، چې په الرقا کې يو بزګر دی، وویل، "ډير خلک په دير ایزور صوبه کې د داعش عناصرو لخوا تر فشار لاندې دي چې هغوی ته خوراک او ځینې بنيادي شيان وړيا ورکوي، او ځینې وختونه د ګواښونو څخه کار اخلي او کله ناکله ژمنه کوي چې وروسته به پیسې ورکړي."

هغه وويل، "هغه توکي چې دوی یې ترلاسه کوي، دوی يې د ګواښونو او ډارونې له لارې ترلاسه کوي -- چې دا يوه منظمه غلا ده." هغه زیاته کړه چې دا غلا په لرې پرتو سیمو کې سوداګر او شپانه او د لارۍ هغه ډرایوران په نښه کوي کوم چې خوراکي توکي او نورې توکي لیږدوي.

هغه وويل، ګواښونه جدي دي، ځکه چې د داسې کسانو په وړاندې د انتقام اخیستلو څو مثالونه شتون لري کومو چې د دوی د غوښتنو د منلو نه انکار وکړو.

البکر وويل، د دې ډلې پاتي شوي کسان د شپې پر مهال د کورونو او دوکانونو مخې ته رقعې پريږدي، "او هغه چا ته ګواښ کوي چې له دوی سره د همکارۍ نه انکار کوي او هغه څوک چې په ډله کې له شاملیدو څخه انکار کوي".

هغه وويل، د ډلې غړي دروغجن دي او په بشپړہ توګه له حقيقت څخه لرې دي، او لاهم د [ډلې د امیرانو] تر کنټرول لاندې دي، په داسې حال کې چې دې ډلې زیانونه ترلاسه کړي او په رسوا کیدو سره د دې ډلې او د دې د غلطو تعلیماتو حقیقت څرګند شوی".

د ۲۰۱۹ کال په مارچ کې په منځني ختیځ کې د داعش د ځمکنۍ ماتې سره -- د تش په نامه "خلافت" ویجاړيدل -- د دې ډلې لپاره يو لوی ګوزار و، او د دې غړي د هغه وخت راهیسې په بيرته يو ځای کيدو کې له ستونزو سره مخ دي.

په اخلاقي او مالي توګه "ديواليه"

د سوریې جمهوري ځواک (اېس ډي اېف) يو افسر فرهاد کهوجا وویل، "د دیر ایزور خلک اوس په بشپړ ډول پدې باور دي چې داعش په مذهبي، سیاسي، پوځي او حتی په مالي توګه ديواليه شوی دی."

کهوجا د خپل کار په رڼا کې وويل، هغه له ډیرو سوداګرو او شپنکو سره ولیدل چې ويې ويل چې د سیمې خلکو داعش رد کړی دی.

هغه وویل، "د داعش عناصرو ډير هغه خلک ووژل کومو چې په کلکه له دې ډلې سره د همکارۍ یا د دې عناصرو لپاره د هر ډول ملاتړ چمتو کولو نه انکار کړی و."

د دې برعکس، ځایي خلک امنیتي ځواکونو ته د شکمنو غړيو یا د تروریستي ډلو د احتمالي پټنځایونو په هکله معلومات ورکوي.

په بدل کې، امنیتي ځواکونه د هغه مخبرانو او نورو ساتنه کوي کوم چې د داعش د پاتې شويو کسانو لخوا ګواښل کیږي.

کهوجا وويل، "د داعش ځینې مشران په ګڼ شمیر لارو د پیسو ترلاسه کولو ته دوام ورکوي، يا خو د ټولنیزو رسنیو له لارې د فراډ په واسطه چې خپل اکانټونه په داسې ډول وړاندې کړي چې دا د کونډو او اړو خلکو سره تړاو لري، او یا د سوداګرو او همکارانو څخه د نغدو پيسو په زور اخيستلو سره."

هغه وويل، که څه هم، داسې ښکاري چې دا پیسې د داعش اميرانو ته ورکول کیږي، که دوی په سوریه کې وي یا بهر.

کهوجا وویل، "دا د دغه ډلې او د دې د مشرانو په اړه معلومات ورکوي، چې لومړیتوب یې د ځان لپاره پیسې راټولول دي او چې ځینې هغه عناصر کنټرول کړي کوم چې د هغه مالي ژمنو یا مذهبي دروغو په خاطر په صحرایي سیمو کې دي چې دوی ورته وده ورکوي."

نه ادا شوي قرضونه

د الرقا اوسېدونکی او د عاصیش (د کرد داخلي امنیتي ځواکونه) یو رضاکار رمز الحسین وويل، "په الرقا یا د هغې په کلیوالو سیمو کې ځینې سوداګر د داعش د هغه عناصرو د ګواښونو ښکار شوي دي کومو چې د بيرته ورکولو په ژمنې سره په قرض توکې اخيستلې وې."

هغه وويل، "هرڅوک چې په دې جال کې راګیر شول، هغوی د دغه ډلې د عناصرو د عکس العمل د ویرې له کبله هغوی ته غاړه کيښودله، کوم چې د خپلو جرمونو له امله پیژندل کیږي."

هغه وويل، "خو، د وخت په تیریدو سره، دا ګواښونه غیر موثره شوي او سوداګر د هغوی غوښتنې ته د غاړه کيښودو نه انکار کوي وروسته له هغې کله چې قرض يوې لوړې کچې ته ورسيږي، او سوداګر په دې ډاډه شي چې دوی ته به هیڅکله دغه قرض بیرته ور نه کړی شي."

الحسين وويل، "د داعش پاتې عناصر په بدیه (ختیځه صحرا) سیمه کې په پټنځایونو او د ځمکې لاندې لارو او سرنګانو کې په خورا خرابو حالاتو کې ژوند کوي چې دوی مجبوروي چې خطر په غاړه واخلي او د ژوندي پاتې کيدو لپاره کله ناکله بهر ته ووځي."

هغه وویل، "خو امنیتي ځواکونو ته ورکړل شوي معلومات او د ملکي خلکو همکاري د دغه کسانو د نیولو لامل کیږي." "د دوی د نیولو په وخت کې، دوی د فشار، ستړیوالي، د کم خوراک او طبي پاملرنې د نشتوالي نښې نښانې لري."