ایراني بې پیلوټه الوتکې په منځني ختیځ او هاخوا کې امنیت او ثبات ګواښي

بې پیلوټه الوتکې چې په ایران کې تولید شوي او د مختلفو دولتي او غیر دولتي لوبغاړو لخوا کارول کیږي په مینځني ختیځ کې د ځمکې او بحر امنیت ته په دوامداره توګه ګواښ کوي، پداسې حال کې چې د ایران رژیم د وژونکو صادراتو ویب شبکه اوس له سیمې څخه لرې پراخه شوې ده.

ایران پرائمر راپور ورکوي چې ایران د بې پیلوټه الوتکو (يو ای ويز) لوی تولید کونکی او صادرونکی دی چې عموماً د ډرونونو په نوم پیژندل کیږي. دا د بې پيلوټه الوتکو تجهیزات او روزنه هم د پراکسي ډلو او شریکانو پراخېدونکي شبکې ته برابروي.

د امریکا د دفاع د استخباراتو د ادارې (DIA) په وینا، ایران په منځني ختیځ کې د بې پیلوټه الوتکو تر ټولو لویه ذخيره لري، چې لږ تر لږه نهه ډوله ځانمرګي ډرونونه پکې شامل دي.

د DIA مشر لیفټیننټ جنرل سکاټ بیریر د تیرې مۍ په مياشت کې وویل، دا پراختيا او د بې پیلوټه الوتکو ډولونه "تهران ته په ټول منځني ختیځ کې د متحده ایالاتو او ملګرو په ګټو د برید لپاره د انکار وړ وسیله چمتو کوي."

په سوریه او عراق کې د متحده ایالاتو او نړېوالو ایتلافي ځواکونو په لسګونو بریدونو تر شا د ایران لاس لیدل کیدی شي، چې پکې يو وروستی برید شامل دی چې د پنجشنبې په ورځ (د مارچ په ۲۳مه) د سوریې الحسکه ښار ته نږدې د ډرون برید سره پېل شوی و.

وژونکي "ځانمرګي ډرون" برید د نړېوال ایتلاف په اډه کې د ساتنې مرکز په نښه کړو، چې یو امریکایي قراردادي یې ووژلو او پنځه امریکایي غړي یې ژوبل کړل، چې په پايله کې متحده ایالاتو خپل غبرګون وښودلو او صدر جو بایډن سخت خبرداری ورکړو.

په سوریه او عراق کې تخریب

په سوریه کې، ایراني بې پیلوټه الوتکې د نړېوال ایتلاف په اډو د بریدونو لپاره کارول شوي، چې د ترهګرۍ ضد عملیات کمزوري کوي او د "عراق او سوریې اسلامي دولت" (داعش) لپاره لاره هواروي ترڅو په جګړه ځپلي هېواد کې پښه ټينګه کړي.

د تېر اګست په میاشت کې راپورونه، چې د ایران په ملاتړ د لبنان حزب الله متخصصین د فاطمیون ډويژن ملېشو غړو ته د پالمیرا سره نږدې په ختیځ دښته (بادیا) کې د ډرون عملیاتو په اړه روزنه ورکوي، د سوریې فعالین په غوسه کړل.

د سوریې وکیل بشیر البسام په سوریه کې د ایران پورې تړلو ملېشو لخوا د بې پیلوټه الوتکو کارولو مخالفت وکړو او ویې ویل چې دا "سوریه او سوریان د ډېر ستونزمن حالت سره مخ کوي".

هغه وویل، پوښتنه دا ده چې ولې دوی دغه ملېشه ډلې په بې پیلوټه الوتکو سمبالوي؟ د ایران اقدامات به سوریه له نورو نړېوالو بندیزونو سره مخ کړي.

په عراق کې، د ایران پلوه ملېشو د بې پیلوټه الوتکو څخه کار اخیستی ترڅو بهرني سفارتي تاسیسات او د داعش سره جګړه کوونکي نړېوال ایتلافي ځواکونه په نښه کړي.

دغو ملېشو د عراق له خاورې څخه په سعودي عرب او متحده عرب اماراتو باندې د بریدونو او د ويرولو لپاره هم له ډرون څخه کار اخیستی دی.

دا ډول بریدونه په مستقیم ډول د عرب اړیکو ته ګواښ کوي، چې پکې د عراق او سعودي عرب ترمنځ اړیکې شاملې دي، چې احتمالاً د سعودي عرب د بیارغونې ډېر اړين فنډونه له عراق څخه لرې کوي.

یمن ته وژونکي صادرات

په یمن کې، ایراني بې پیلوټه الوتکې د حوثیانو تر کنټرول لاندې صنعا کې ښودل شوي.

د ملګرو ملتونو امنیت شورا ته د فبرورۍ د راپور له مخې، بې پیلوټه الوتکې احتمالاً حوثیانو ته د وسلو لیږدولو لپاره کارول کیږي، چې په حقیقت کې د اوږدې جګړې د پای ته رسولو لپاره د هڅو په مقابل کې الوتنې کوي.

د رسنیو د راپورونو له مخې، یمني ځواکونو د جنورۍ په میاشت کې د عمان په پوله د حوثیانو لپاره د بې پيلوټه الوتکو انجنونو یوه کښتۍ ودروله، په داسې حال کې چې د یوې لارۍ معاینه يې کوله چې د کپړو څخه ډکه وه.

د مشاورتي او پخلاینې کمیسیون نايب مشر عبدالمالک المخلافي په ټویټر وويل، "دې بې پیلوټه الوتکو څومره خلک وژلي؟ په تېرو اتو کلونو کې څومره قاچاق شوي دي؟"

چارواکو د جنورۍ په میاشت کې وویل، د سپاه پاسداران ماهرین د یمن په الحدیده صوبې کې ګمارل شوي ترڅو د حوثي یاغیانو سره مرسته وکړي چې په سور سمندرګي او باب المندب تنګي کې په نړېوالو کښتیو بریدونه تنظیم کړي.

الحدث خبري چینل د دسمبر په میاشت کې وویل، د سپاه پاسدارانو د متخصصینو شتون، چې د توغندیو او ډرونونو د ویشتلو لپاره یې پلیټ فارمونه جوړ کړي دي، د حوثي یاغیانو د جارحيت او د کښتیو په لارو باندې د تازه بریدونو سره سمون لري.

د جنورۍ په میاشت کې له المشارق سره په خبرو کې، د الحدیده صوبې ویاند علي حمید الاحدال وویل، حوثي یاغیان "د ایران په لاس جوړ شوي ډرون پرزې" په اصلي ټاټوبي او د سور سمندر په کامران ټاپو کې يو ځای کوي.

د ایران د بې پیلوټه الوتکو څانګه

د ایران بې پیلوټه الوتکې چې په سور سمندر کې د نړېوالو کښتیو په لارو او په سعودي عرب کې په سوداګریز عملیاتو برید کوي، په اوبو کې لوی خنډونه رامینځته کوي چې دا د نړۍ د انرژۍ رسولو لویه لاره ده.

دغه بريدونو، چې د "بې پیلوټه کښتیو" یا د یمن له خاورې څخه ترسره شوي، په مکرر ډول د سعودي عرب په ابها ښار کې هوایي ډګر او په جده کې د تېلو د صنعت تاسیسات په نښه کړي دي.

د مارچ په ۷مه په یو راپور کې، د منځني ختیځ انسټیټیوټ (MEI) وویل چې دوی معلومات ترلاسه کړي چې د سپاه پاسداران سمندري دوه سوداګریز کانټینر کښتۍ خپل لومړي الوتکه وړونکي بیړیو ته بدلوي. دغه کښتۍ د منع شوي دولتي بار وړونکي شرکت IRISL ګروپ ملکیت دي.

دغه انسټيټيوټ وويل، "شاهد مهدوي او شاهد باقري به احتمالاً د ایران د سمندري ځواکونو د بې پیلوټه الوتکې څانګې برخه شي، چې څو بېړۍ او آبدوزنه پکې شامل دي."

په دغه راپور کې ویل شوي، دا دوه بېړۍ د هلیکوپټرو د لېږدولو لپاره ډیزاین شوي او د رن وی څخه پېل کيږي، د ثابت وزرو ډرونونه لري، په شمول د شاهد-۱۳۶ ځان وژونکي ډرون، چې تر ۲۵۰۰ کیلومترو پورې الوتنه کولی شي.

په دغه راپور کې ويل شوي، د هرمز تنګي ته څېرمه په بندر عباس کې د ایران د کښتۍ جوړولو او سمندري صنعت کمپلکس شرکت (ISOICO) په دغه بدلون کې مرسته کوي، چې لږ تر لږه د تیرې مۍ له میاشتې راهیسې په شاهد مهدوي باندې جاري دی.

MEI وویل، د ایراني رسنیو په وینا، بار وړونکي بېړۍ به په منځني ختیځ کې او هاخوا د ایران د اوږدې فاصلې څارنه او برید وړتیا زیاته کړي.

دوی ممکن په سمندري شتمنیو او په سیمه کې د متحده ایالاتو متحدینو او شریکانو په نرم هدفونو باندې د "غیر متناسب او فرصت پرست" بریدونو ترسره کولو لپاره وکارول شي.

د MEI راپور وويل، "لکه څنګه چې ایران د خپلو بې پیلوټه الوتکو سره وکړل، دا کولی شي دا وړتیا په منځني ختیځ او ټوله نړۍ کې دولتي او نیمه یا غیر دولتي شریکانو او پراکسيانو ته صادر کړي."

په دغه راپور کې یادونه شوې، چې په ۲۰۲۱ کال کې، د سپاه پاسداران سمندري ځواکونو د تېلو ټېنکر په یو مخکینی بیس کښتۍ IRINS مکران بدل کړو، چې کولی شي جنګي بې پیلوټه الوتکې ولیږدوي.

روسیې او هاخوا ته د بې پېلوټه الوتکو صادرات

ايران په منظمه توګه په خپلو وسلو کې نوي يو ای ويز اضافه کوي، او د دوی په تولید، کارولو او صادراتو کې په زیاتیدونکي توګه لیوالتیا لري.

د ایران پرائمر راپور ورکړو چې تر دې میاشتې پورې، ایران په سلګونو شاهد ځانمرګي ډرونونه او مهاجر برید او جاسوسي ډرونونه ماسکو ته صادر کړي دي.

روسیه د اوکراین د زیربناوو په وړاندې په خپلو بریدونو کې د ایران د شاهد لړۍ ډرونونه کاروي چې ډیری خلکو ته یې د تودوخې، اوبو او بجلې رسد ګډوډ کړی او د ملکي تلفاتو لامل شوی.

اوکراین د سه شنبې په ورځ وویل چې روسیې د شپې په اوږدو کې ټول ټال ۱۵ ایراني بې پیلوټه الوتکې وویشتلې چې ۱۴ یې تباه شوي دي.

ای اېف پي راپور ورکړو، د اوکراین وسله وال ځواک وویل چې دوی په کییف کې لسګونه روسي ډرونونه ویشتلي دي، او "یوه غیر استوګنې ودانۍ د بې پېلوټه الوتکې د نسکوریدو له امله اور واخيستو."

د ایران پرائمر په وینا، روسیې ته د وژونکو بې پیلوټه الوتکو د ورکولو سربېره، ایران لږ تر لږه څلورو نورو دولتونو: وینزویلا، سوډان، ایتوپیا او تاجکستان، او همدارنګه اوه پراکسي ملېشو ته بې پیلوټه الوتکې چمتو کوي.

د ایراني بې پېلوټه الوتکو د دوامدار او پراخیدونکي ګواښ په رڼا کې چې سیمې او هاخوا ورسره مخ دي، د متحده ایالاتو مرکزي کمانډ (سېنټکوم) په فعاله توګه د بې پېلوټه الوتکو کارولو په اړه د خلکو څخه لارښوونې او معلومات غواړي.

پدې کې په ایران کې جوړ شوي ډرونونه او د ایراني بې پېلوټه الوتکو ډولونه شامل دي.

د سېنټکوم د دفاع وزارت انعامونو پروګرام وړ اشخاصو ته تر ۵ ملیونه ډالرو پورې پېسې ورکوي چې هغه معلومات چمتو کوي چې د متحده ایالاتو یا متحدینو ځواکونو ساتنه کوي او دوی ته د ترهګرۍ سره د مبارزې توان ورکوي.