'آواره بالون': د جاسوسۍ پېښه چې په چین کې یې درزونه افشا کړل

بیجینګ -- د جاسوسۍ بالون پېښې چې د دې میاشتې په پېل کې یې د نړۍ پام ځانته اړولی و، په ټولنیزو رسنیو کې د چینایي اتباعو ترمنځ د احساساتو اصلي ویش څرګند کړو -- او د چین په حکومت کې د ویش په اړه د لا زیاتو قیاسونو لامل شو.

د متحده ایالاتو د ملي امنیت شورا ویاند جان کربي د سه شنبې په ورځ (د فبرورۍ په ۱۴ مه) وویل، بیجینګ د متحده ایالاتو او نورو هېوادونو د جاسوسۍ لپاره د لوړې ارتفاع او د نه موندلو وړ بالونونو کارولو لپاره "ښه تمویل شوی، قصدي پروګرام" پرمخ وړي.

د متحده ایالاتو پوځ د دوشنبې په ورځ وویل چې متحده ایالاتو د فبرورۍ په ۴مه د شکمن چینایي جاسوسي بالون څخه مهم سینسر او الکترونیکي پرزې ترلاسه کړي دي. دغه بالون څو ورځې په شمالي امریکا کې الوتنه وکړه، چې پکې د خفيه اټومي وسلو په ډېرو ځايونو پرواز کول شامل دي.

بیجینګ دا ردوي چې د جاسوسۍ بالونونو څخه کار اخلي او وايي چې د متحده ایالاتو په ختیځ ساحل کې ویشتل شوی لوی بالون د هوا د څېړنې لپاره و، پداسې حال کې چې په سویلي امریکا کې یو بل بالون د پیلوټ روزنې لپاره و.

د ټوکیو د دفاع وزارت د سه شنبې په ورځ ناوخته په یو بیان کې وویل، په ورته وخت کې، د ناپېژانده فضایي شیانو تازه تجزيه چې په وروستیو کلونو کې د جاپان په فضا کې يې الوتنه کړې -- په نومبر ۲۰۱۹، جون ۲۰۲۰ او سپتمبر ۲۰۲۱ کې -- "په کلکه" ښیي چې دا د چین جاسوسي بالونونه وو.

'آواره بالون'

د چینايي چارواکو او د دولت لخوا کنټرول شوي رسنیو د پېښې په اړه د بیجینګ بيانونه په ښکاره توګه یو اړخیزه ول او هڅه یې کوله چې له اصلي مسلې څخه پام واړوي.

د سه شنبې په ورځ، د چین د بهرنیو چارو وزارت ویاند وانګ وینبین په بې بنسټه تورونو ټينګار وکړو چې متحده ایالاتو له تېر کال راهیسې د چین په فضا کې له لسو څخه ډېر بالونونه پرېښودي دي.

وانګ د دغه سرغړونې ثبوت وړاندې نه کړو، کوم چې د هغه په وینا د ۲۰۲۲ کال د می په مياشت کې پېل شوي وه. هغه مخکې خبریالانو ته ويلې ول چې دغه سرغړونه د ۲۰۲۲ کال په جنورۍ کې پېل شوې وه.

واشنګټن د بیجینګ دا ادعاګانې رد کړې دي.

په یوه بله بیلګه کې، د چین د کمونست ګوند لخوا د خپره شوې ورځپاڼې د ګلوبل ټایمز پخواني مدیر مشر ژيجن هو متحده ایالات د يو "نشه یي" په توګه ياد کړو.

هغه په ویبو کې ولیکل، "چین له داسې امریکا سره معامله کوي چې د شراب څښلو څخه پرته نشه دی، د خپلو داخلي شخړو له امله د رامینځته شوي دښمنۍ سره مخ دی او په نړېوال سټیج ته راغورځیږي."

پداسې حال کې چې د ویبو ځینې کاروونکي متاثره شول او د چین د حکومت د داستان ملاتړ يې وکړو، خو ډېرو پکې دلچسپي ونه ښودله او حتی د دې پورې يې خندا وکړه.

"آواره بالون" د نړېوالې پېښې د بیانولو لپاره یوه مشهور وسیله جوړه شوه.

دا اصطلاح نه یوازې دا معنی لري چې بالون د یوې حادثې له امله خپله لاره پرېښوده، بلکې دا موضوع د ګڼ شمېر ټوکو وسيله هم جوړه شوه.

دا نوم د چینایي ساینسي افسانې فلم "The Wandering Earth 2" ته اشاره کوي، چې يو مشهور فلم دی چې د جنورۍ په ۲۲مه خپور شوی و.

د انټرنیټ ځینې کاروونکو ته چې معلومه شوه چې دغه بالون ترلاسه کړی شوی، نو په ټوکه سره یې وویل، "نو ایا دا د 'Wandering Earth 3' د شوټینګ پېل دی؟"

بې ځوابه پوښتنې

په ویبو کې نورو چینایي کاروونکو په ښکاره ډول وویل چې چین باید د څارنې دې ډول زړې طريقې سره بل هېواد ته ګواښ ونه کړي.

یو نیټ کاروونکي ولیکل، "ایا دا اړینه ده چې د بل هېواد په اړه پلټنه د دې ډول بالونونو سره وشي چې د سمندر په بله غاړه کې شتون لري؟ د لوړ ریزولوشن سپوږمکۍ د مخکې نه خورا کافي دي."

د ټولنیزو رسنیو یو بل کارونکي ولیکل، "پرته له دې چې دا لوی بالون چې د بل هېواد په فضا کې سفر کوي د ویرې خبره ده. د ويشتلو پرته، تاسو څنګه پوهیږئ چې پدې کې دننه څه دي؟ که دننه پکې بم وي، آيا ته نه وېرېږې؟"

د چین د ټولنیزو رسنیو ډېرو کاروونکو د بالون د هدف په اړه د رسمي معلوماتو د نشتوالي په اړه جدي اندېښنه څرګنده کړه.

یو کس ولیکل، "دا بالون د کوم يونټ سره تړاو لري؟ موخه یې څه ده؟ دا غوره ده چې روښانه شي."

کله چې خبريالانو د بهرنيو چارو د وزارت له وياندې ماو نينګ څخه د وضاحت غوښتنه وکړه، هغې يو مبهم او ناڅرګند ځواب ورکړو.

هغې د فبرورۍ په ۷مه وویل، "چینايي لوري څو ځله د بې پیلوټه بالون په اړه معلومات ورکړي دي. زه دا مهال د ويلو لپاره هېڅ نلرم."

ماو هم د ياد وضعیت په اړه وویل، "متحده ایالات باید خپل نه ختمیدونکي تاوتریخوالی ودروي، چین به اړین ځواب ورکړي که چېرې حالات خراب شي."

دا جمله -- "امریکا باید خپل نه ختمیدونکی تاوتریخوالی ودروي" -- د چین د بهرنیو چارو وزارت وروستۍ "طلایی جمله" ګرځیدلې چې د ويبو رسنیو په ډېرو اکاونټونو کې فارورډ شوه او تبصره پرې وشوه.

یوه ناوړه تېروتنه

نور څارونکي ګومان کوي چې د بالون د الوتنې لاره یوه ناوړه تېروتنه وه، او دا پوښتنه یې راپورته کړه چې د چین حکومت اندازه به څومره سمه وي که چېرې د یو ډېر جدي بحران سره مخ شي.

اېم ټېلر فرېول، چې په میساچوسیټس ټیکنالوژۍ انسټیټیوټ کې د امنیت مطالعاتو پروګرام او د چین د پوځ شنونکی دی، وويل، د امریکا د بهرنیو چارو د وزیر انتوني بلینکن د پلان شوي سفر -- چې اوس معطل شوی -- په پام کې نیولو سره، دا احتمال نلري چې د چین ليډرشپ به متحده آيالاتو ته د بالون د الوتنې اجازه ورکړي وي که چېرې دا د هغه د سفر څخه خبر وې.

بلینکن به د بهرنیو چارو لومړی وزیر و چې په تېرو پنځو کلونو کې به يې چین ته سفر کړی و.

فرېول نیویارک ټایمز ته په یو ايميل کې وويل، "زه یوازې د هغه يونټ د ارادې په اړه اټکل کولی شم چې دا مشن یې پېل کړی و: دوی ممکن د څه سیاسي سقوط په اړه ناخبره وو یا پروا يې نه لرله که چېرې دا وموندل شي، یا شاید دوی سفارتي کلينډر ته له پاملرنې پرته اوږدمهاله پلانونه پلي کول."