په مرکز کې جولا: د ایران د ډرون جوړولو جال او سیمه ایزه ګډوډي

په ایران کې جوړ شوي بې پیلوټه الوتکې او د ایران د بې پیلوټه الوتکو ډولونه (يو ای ويز) چې د اسلامي جمهوریت د پراکسيانو له خوا جوړ شوي دي، په سیمه کې د ګډوډۍ او تباهۍ سبب ګرځي.

که څه هم پراکسي ډلې د ډېرو بریدونو ادعا کوي، د توقو څخه راټول شوي شواهد او نور عدلي شواهد د ايران سره تړاو لري، کوم چې د جالې په مرکز کې د جولا په څېر ناست دی.

شنونکو یادونه وکړه، د ايران مقام د سیمه ییزو بې پیلوټه الوتکو د عملیاتو د مرکز په توګه یو هغه مقام دی چې دا يې په ویاړ سره څرګندوي، چې د پوځ د ورځې لمانځلو ته اشاره کوي چې د اپرېل په ۱۸مه ترسره شوه.

په تهران کې صدر ابراهیم رئیسي له یو پلیټ فارم څخه وکتل، چې په ګلانو سره سينګار شوی و او د اسلامي جمهوریت د بنسټګر روح الله خمیني او د هغه د ځای ناستي علي خامنه اي عکسونه پکې لګول شوي ول، پداسې حال کې چې پوځي پریډ ترسره شو.

په ملي تلویزیوني پرېډ کې پوځي وسایط او ټېنکونه، وسلې او دفاعي سیسټمونه، د توغنديو او د توغندیو لانچرونو په ګډون نندارې ته وړاندې شول.

پدې کې د یو درجن څخه ډېر ډوله يو ای ويز هم شامل دي -- ټولټال له ۵۰ څخه ډېر، د ځان وژونکي ډرونونو په شمول -- چې په لاريو کې په دهوم دام سره وړل کېدل.

ایراني چارواکي ادعا کوي چې دا بې پیلوټه الوتکې د څارنې، جنګي، یو طرفه برید (د "ځانمرګي ډرونونو" په نوم هم پیژندل کیږي) او د دفاع په برخو کې عملیاتي وړتیاوې لري.

د ایران د بې پيلوټه الوتکو ذخيره

په وروستیو کلونو کې بې پیلوټه الوتکې په منځني ختیځ کې د ایران د بې ثباته کوونکو کړنو په مرکز کې دي. اسلامي جمهوریت په منظمه توګه په خپلو وسلو کې نوي بې پيلوټه الوتکې اضافه کوي، او د دوی په تولید، کارولو او صادراتو کې په زیاتیدونکي توګه لیوالتیا لري.

ځینې کارپوهان د ایران بې پیلوټه الوتکې د بالستیک توغندیو په څېر ګواښ ګڼي.

په کرمان کې مېشت سیاسي شنونکي فرامرز ایراني وویل، "په وروستیو کلونو کې، ایران په زیاتیدونکې توګه په خپلو ختیځو او لویدیځو پولو کې په پوځي عملیاتو کې له بې پیلوټه الوتکو څخه کار اخیستی دی."

هغه وویل، بې پیلوټه الوتکې د عراق په کرد سیمه او "په افغانستان کې د ځینو دښمنو ډلو" پر ضد په بریدونو کې کارول شوي دي.

هغه وویل، د اسلامي انقلابي ګارډ قدس ځواک په مکرر ډول حوثي یاغیانو -- چې په یمن کې د ایران پراکسي ډلې دي -- متحد عراقي ملېشو او د لبنان حزب الله ته ایراني جوړ شوي بې پیلوټه الوتکې ورکوي.

ایران هم وینزویلا ته خپلې بې پیلوټه الوتکې صادرې کړې دي.

په وسلو سمبال ایراني يو ای ويز په عراق، لبنان، یمن، متحده عرب اماراتو (يو ای اي) او سعودي عرب کې کارول شوي، چې په دې کې د ۲۰۱۹ کال د سپتمبر په مياشت کې د آرامکو د تېلو په تاسیساتو باندې هغه برید شامل دی چې حوثیانو يې ادعا کړې وه.

د آی آر جي سي سره تړلې فارس نیوز راپور ورکړو، د ایران د بې پیلوټه الوتکو ډولونه چې د اپرېل په ۱۸ مه په پوځي پریډ کې نندارې ته وړاندې شوې ول د محجر-۶، کرار، ناصر، کیان-۱، کیان-۲، آرش، امید او مهاجر-۴ مختلف ماډلونه وو.

کامان-۲۲، چې د پوځ لخوا جوړه شوې تازه بې پیلوټه الوتکه ده، او د "ستراتیژیک څو اړخيزه کاري الوتکې" په توګه تشریح شوې ده، د لومړي ځل لپاره په تهران کې د پوځ په ورځ نندارې ته وړاندې شوه.

د ایران پوځي چارواکي ادعا کوي چې دا په آخري ازموینو کې ده.

دوی وايي چې دا کولی شي د ۸۰۰۰ مترو په لوړوالي کې د ۲۴ ګهنټو لپاره په دوامداره توګه الوتنه وکړي او ۳۰۰۰ کیلومتره واټن لري. د راپورونو له مخې، دا ۱.۵ ټنه وزن لري او د ۳۰۰۰ کیلوګرامه مهماتو، لیزر لارښود او سمارټ توغندیو لیږدولو وړتیا لري.

د ایران ډیفا پرېس ادعا کوي چې کامان-۲۲ د لرې هدفونو د څارنې، کنټرولولو، معلوماتو راټولولو او عکس اخیستلو وړتیا لري.

همداشان ابابیل-۵ ډرون هم نندارې ته وړاندې شو، چې د ابابیل په ډله کې ترټولو تازه اضافه ده. د راپورونو له مخې، که څه هم د نوي بې پيلوټه الوتکې په اړه هېڅ تخنیکي توضیحات ندي افشا شوي، داسې ښکاري چې دا د جوړښت له مخې د مهاجر-۶ په څېر دی.

د ډرون د جوړولو مرکز

په تهران کې مېشت د استخباراتو شنونکي ساسان تمغا وویل، د ایران لومړنۍ پوځي بې پیلوټه الوتکې په ۱۹۸۰ کلونو کې د عراق سره د جګړې په جریان کې د جګړې په سیمو کې د هوایي څارنې لپاره کارول شوې وې، چېرې چې د څارنې دودیزې پوځي الوتکې الوتنې نشي کولې.

د اسلامي انقلاب نه وروسته، آی آر جي سي د اصفهان يونيورسټۍ د جهاد په روزنیز مرکز کې د بې پیلوټه الوتکو د تولید او عملیاتو لپاره د ایران لومړنی څیړنیز مرکز جوړ کړو.

د ياده مرکز لخوا جوړ شوي لومړني څلور ډرون ماډلونه -- تالش، مهاجر-۱، مهاجر-۲ او مهاجر-۳ -- د جګړې پر مهال د هوايي عکس اخيستلو لپاره کارول شوي وو.

په ۲۰۰۰ عشره کې، مهاجر-۴ او ابابیل-۳ په همدې مرکز کې تولید شوي ول. د آی آر جي سي چارواکي وايي چې دوی دا دوه ډرونونه افریقایي او جنوبي امریکا هېوادونو ته صادر کړي دي.

د آی آر جي سي د جهادي روزنیز مرکز سربېره، د قدس د هوايي چلند د صنعت شرکت او د شهید هوايي چلند د صنعت څیړنیز مرکز هم د ډرونونو په ډیزاین او جوړولو کې فعال دي.

تمغا وویل، وروستیو دوو مرکزونو د هيسا-۱۰۰ ډرون په جوړولو کې همکاري وکړه، چې د شهید ماډلونو لومړنۍ نسخه ده.

هغه وویل، شهید-۱۲۹، چې یوه جنګي بې پیلوټه الوتکه ده او له هوا څخه ځمکې ته د توغندیو د وړلو وړتیا لري (د فتح-۳۶۲ او سعدید-۳۶۱ توغندیو په ګډون)، جوړه شوې وه، خو د مناسب لانچر نه لرلو له امله ونه کارول شوه.

په ۲۰۲۰ کال کې، ایران آراش معرفي کړو، چې د ۲۰۰۰ کیلومتره واټن سره د نړۍ تر ټولو اوږد ځان وژونکی ډرون بلل کیږي.

په نورو د پام وړ ایراني بې پیلوټه الوتکو کې قره، سیمرغ، صاعقه او کرار شامل دي.