ایران په داسې حال کې د لرې فاصلې توغندي ازموينه وکړه چې په اتومي خبرو کې پرمختګ نه دی شوی

حتی په داسې حال کې چې ایران په ویانا کې د ۲۰۱۵ کال اټومي تړون د بیا بحالولو لپاره "پیچيده او ستونزمنې" خبرې اترې تعقیبوي، کوم چې ايران ته د خپل اټومي پروګرام د محدودولو په بدل کې د بندیزونو د کمولو وړاندیز کړی، رژیم د خپلو انګېرل شويو توغندیو پرمختګونه په ډاګه کوي.

د ایران د بهرنیو چارو وزیر حسین امیر عبداللهیان د دوشنبې په ورځ (د فبرورۍ په ۱۴مه) وویل چې هغه په دې باور لري چې ډېر ژر به یوې موافقې ته ورسيږو.

د ایرلنډ د بهرنیو چارو او دفاع وزیر سایمن کوویني سره په ګډه خبري غونډه کې د ایران لوړپوړي سفارت کار وویل، "موږ جدي او چمتو یو چې یوې ښې موافقې ته ورسیږو."

د نړۍ قدرتونو چې د اټومي موافقې په خبرو اترو کې برخه اخلي په مکرر ډول ویلي چې دوی باید د بالیستیک توغندیو په برخه کې د ایران د کمېدو په اړه قانع شي. خو په اوس وخت کې ایران په منځني ختیځ کې د توغندیو تر ټولو لویه زېرمه لري.

او داسې امکان شتون نلري چې دا به د اټومي وسلو د لیږد وړتیا سره د اوږد واټن وژونکي وسلو پراختیا کمه کړي.

یوازې تېره هفته، د فبرورۍ په ۹مه، د ایران د اسلامي انقلابي ګارډ قول اردو (آی آر جي سي) د ځمکې څخه ځمکې ته د ۱۴۵۰ کیلومتره ټاکل شوي حد سره -- داسې حد چې اسراییل به يې تر حد لاندې وي -- د توغندي د جوړولو اعلان وکړو.

د آی آر جي سي سپاه نیوز وېب پاڼې وويل، د خېبرچکان په نوم دغه توغندی "په جامدو تېلو چلېږي او د توغندیو ضد سیسټمونو ته د ننوتلو وړتیا لري".

د ایران د وسله والو ځواکونو لوی مشر محمد باقري دا د "اوږدې فاصلې ستراتيژيکي" توغندي په توګه بيان کړو.

د دسمبر په ۲۴مه، اسلامي جمهوریت ۱۶ بالستیک توغندي وتوغول ترڅو پوځي مشقونه پای ته ورسوي، چې د آی آر جي سي چارواکو "اسرائیلو ته د خبرداري" په توګه بیان کړل.

باقري د فبرورۍ په ۷مه وویل چې ایران د "پوځي تجهیزاتو په برخه کې خود کفيله" دی، او یادونه یې وکړه که چېرې د متحده ایالاتو بندیزونه لرې شي نو دا به د نړۍ د وسلو ترټولو لوی صادرونکی شي.

د ستراتیژیکو مطالعاتو نړیوال انسټیټیوټ په وینا، ایران شاوخوا شل ډوله بالستیک توغندي او همدارنګه کروز توغندي او ډرونونه لري.

د دوی وړتیاوې توپیر لري، پداسې حال کې چې قيام-۱ ۸۰۰ کیلومتره حد لري او غدر-۱ د ۱۸۰۰ کلوميترو حد ته د رسېدو توان لري.

د ستراتیژیکو مطالعاتو نړیوال انسټیټیوټ وايي، د ایران اوسنی لومړیتوب د خپلو توغندیو د دقیقیت زیاتول دي.

ناکامې هڅې

د ایران د فضا او توغندیو پروګرام په وروستیو کلونو کې له یو لړ خنډونو سره مخامخ شوی دی، چې پدې کې وژونکي اورونه او د راکټ د توغندیو چاودنې شاملې دي.

د دسمبر په وروستیو کې د "سیمرګ" (فینکس) سېټلايټ د لانچ کولو له اعلان وروسته، ایراني چارواکو ومنله چې دې سېټلايټ توان نه لرلو چې خپل درې پېلډونه مدار ته ولېږدوي.

د منل شوي ناکامۍ سربېره، د آی آر جي سي د فضايي حریم کمانډر آمیر علي حاجی زاده د جنورۍ په ۱۳مه وویل چې ایران په لومړي ځل د خپلو سېټلايټو وړونکو لپاره د جامد تيلو انجن په ازمويلو کې بریالی شو.

د ايران کمانډر وويل، "په تېرو دوو کلونو کې، د ایران د سېټلايټ ټول وړونکو، چې ازمویل شوي ول، په مایع تېلو سره کار کولو. خو په دې ازموينه کې، موږ د ۶۶ ټنه زور سره د تېلو له يو انجن څخه په کارولو کې بريالي شو."

حاجي زاده یادونه وکړه چې تهران په بریالیتوب سره "ډېر سېټلايټونه د ارزانو انجنونو سره فضا ته استولي دي".

یوازې څو ورځې مخکې، د ایران د فضايي صنایعو سازمان چې د دفاع وزارت تر څارنې لاندې دی، په سمنان کې د خمیني له فضایي مرکز څخه (رفح) سيټلايټ فضا ته واستولو.

د دفاعي چارو کارپوه بابک تغاوي وویل، "د سېټلايټ راکټونه معمولاً د مایع تېلو څخه کار اخلي، خو د جامد تیلو کارول اجازه ورکوي چې د ګرځنده لانچرونو څخه توغندي وتوغول شي."

هغه وویل، "د بالستیک توغندیو سیسټم له جامد تېلو څخه ګټه ترلاسه کوي." "دا توغندي عموماً یوازې د اټومي وار هېډونو د لیږدولو لپاره کارول کیږي، ځکه چې د دې لګښت لوړ دی او یوازې د سپکو بار وړلو وړتیا لري."

د ۲۰۲۰ کال د فبرورۍ په مياشت کې ایران اعلان وکړو چې سیمرغ راکټ یې په بریالیتوب سره ظفر سېټلايټ فضا ته توغولی خو مدار ته یې په لېږلو کې پاتې راغې ځکه چې اړین سرعت ته په رسېدو کې ناکامه شو.

تر اوسه پورې، د ایران د مشر علي خامنه يي په امر د آی آر جي سي د بالستیک توغندیو رینجونه زيات نه زيات تر ۲۵۰۰ کیلومترو پورې ساتل شوي دي.

طاغوي وویل، "اوس، د سېټلايټ د راکټونو د پرانستلو له لارې چې په براعظمي بالستیک توغندیو باندې د بدلولو وړتیا لري، اسلامي جمهوریت هڅه کوي چې د ویانا په اټومي خبرو اترو کې کاميابي ترلاسه کړي، پداسې حال کې چې دا هڅه کوي چې د دې ډول توغندیو په جوړولو کې خپل ځواک وښيي."

'موازي' فعالیتونه

په وروستیو کلونو کې، د آی آر جي سي فضایي ځواک د فضايي سازمان سره په موازي توګه د سېټلايټونو د پراختيا او جوړولو لپاره کار کوي.

دواړه په ورته ماموریت کې د ورته هدف سره بوخت دي، که څه هم دوی د خپلې دندې په اړه مختلف طرزالعملونه او پروتوکولونه کاروي.

څارونکو وویل چې دا حال په عمومي ډول د آی آر جي سي د فعالیتونو هم دی. هغوی يادونه کوي چې آی آر جي سي د حکومت د وزارتونو په پرتله ډېر ځواک لري.

د ۲۰۲۰ کال په اپرېل کې، د آی آر جي سي فضایي ځواک اعلان وکړو چې دوی د نور-۱ پوځي سيټلايټ د خپل فضایي ځای څخه، چې د شاهرود جنوب ختیځ ته ۳۵ کیلومتره لرې موقعيت لري، مدار ته استولی.

خو د جنرل جې رېمونډ په وینا، چې د متحده ایالاتو د خلا کمانډ (سپېس کام) مشري کوي، دغه ياده "سېټلايټ" په حقیقت کې "راغورځيدونکی وېب کېم" دی.

نور-۱ د ایران لپاره د شرم سرچینه وه، ځکه چې آی آر جي سي ادعا وکړه چې د سېټلايټ لخوا اخیستل شوي انځورونه یې د ۲۰۲۰ کال د جولای په مياشت کې د پوځي مشقونو په پلان کولو کې د مرستې لپاره وکارول.

آی آر جي سي هم ادعا وکړه چې ياده سيټلايټ د قطر د العدید هوايي اډې په ګډون د سیمې د نورو سیمو انځورونه واخیستل.

خو لږ وروسته، څارونکو د خپور شویو انځورونو او د ګوګل ارت لخوا اخیستل شويو عکسونو ترمنځ لوی ورته والی ولیدو، او داسې انګیرنې یې رامینځته کړې چې د نور-۱ انځورونه مستند نه دي.