د ایران ضد په منځني ختیځ کې د اسراییلو د نفوذ د ډیریدو لامل کیږي

ریاض -- شنونکي وایي، د ۲۰۱۵ کال اټومي تړون ته د بیرته راستنیدو په اړه په خبرو اترو کې د تهران ضد او په منځني ختیځ او له هغې هاخوا د پراکسي ملیشو لپاره د هغې دوامداره ملاتړ په نړۍ کې د ایران انزوا زياته کړې ده.

اروپايي اتحادیې وړاندیز کړی چې د خبرو اترو مشري وکړي او د ۲۰۱۵ کال د اټومي تړون، چې د عمل ګډ جامع پلان په نوم پیژندل کيږي، سره د موافقت لپاره د ايران د راستنیدو په اړه خبرې وکړي، خو تر دې دمه ایران دا هڅې رد کړي دي.

د اروپا ملاتړ -- کوم چې د ایران لپاره خورا مهم دی که چیرې غواړي چې د هغو مختلفو کړکیچونو څخه خلاصی ترلاسه کړي چې دا ورسره مخ دی -- مخ په کميدو دی، په ځانګړي توګه د لبنان د دولت په سقوط کې د حزب الله د رول او د ایران په ملاتړ د عراقي ملیشو لخوا په پوځ او سفارتي هدفونو باندې روانو بریدونو ته په پام سره.

په عين حال کې، د خلیج همکارۍ شورا (جي سي سي) د هیوادونو تر منځ سفارتي او سوداګریزې اړیکې وده کوي، او د اسرایل او د ګڼ شمير سیمه ایزو هیوادونو ترمینځ د نه منلو وړ او د اړيکو ټينګولو تړونونه لاهم ایران د فشار لاندې راولي او د دې نفوذ کموي.

د اتحادونو بدلون

د انګلستان، فرانس، بلجیم، یونان، پولینډ او اروپایې اتحادیې په استازیتوب د سفیرانو د یوې ډلې د لبنان سره د اسرایل شمالي پولې ته وروستی سفر د ایران او د حزب الله پروړاندې د اروپا په دریځ کې بدلون په ګوته کوي.

په اسرايل کې د بلجیم سفیر ژان لوک بوډسن د مارچ په ۱۶ مه وويل، "تر کومه چې ایران پورې اړه لري، موږ په بلجیم کې ډیره ویره لرو چې ایران به اټومي ظرفیتونه ترلاسه کړي او موږ هیله لرو چې د متحده ایالاتو د صدر جو بایډن له انتظاميې سره په همکارۍ کې به موږ وکولی شو غوره حل ته ورسیږو."

دغه سفر په داسې حال کې ترسره شو چې ډیر هیوادونه ګامونه پورته کوي چې حزب الله يو تروریستي سازمان وګرځوي، چې وروستی مثال یې د مارچ په پیل کې په کوسوو کې و.

تير کال، آلمان او انګلستان دواړو حزب الله د یوې تروریستي ډلې په توګه وټاکو، په داسې حال کې چې ډير خلک دا مني چې د دې سیاسي او پوځي څانګې یو سازمان او ورته دي.

ګمان کيږي چې دا ډله ځینې اروپایي هیوادونه د خوندي ځای په توګه د پلانونو جوړولو، د خواخوږيو ګمارلو او تمویل راټولولو لپاره کاروي، چې په دې کې د جرمي فعالیتونو له لارې پيسې راټولول شامل دي.

لاهم ګڼ شمیر اروپایي هیوادونو په دغه اتحاد کې حزب الله ته په لویه کچه د فرانس د نفوذ له امله د پام وړ عملیاتي حقونه ورکړي دي.

فرانسې هڅه کړې چې په لبنان کې د ټولو ګوندونو لپاره دروازه پرانيستې وساتي او اټومي موافقه له خرابيدو څخه خوندي وساتي. خو دا تر ډير فشار لاندې راځي چې د حزب الله او ایران مخالفت وکړي.

پراکسي ډلې سیمې ته ګواښ کوي

په قاهره کې د بحرین سیاسي څیړونکي عبدالله بن حمد وویل، تهران چې د اسلامي انقلاب ساتونکو قول (آی آر جي سي) قدس ځواک له لارې په منځني ختیځ کې کومه اجنډه تعقيبوي، هغه د جغرافيايي او سياسي بدلونونو اصلي لامل دی چې په تیرو لسو کلونو کې په سیمه کې رامينځته شوي دي.

تیرکال، په منځني ختیځ کې لوی سفارتي پرمختګونه شوي دي، چې په دې کې د اسرایل او ګڼ شمیر عربي هیوادونو ترمینځ د متحده ایالاتو په ملاتړ د سولې تړونونه، چې د ابراهم موافقې په نامه پیژندل کیږي، او د سعودي عرب او قطر ترمینځ اړیکې شاملې دي.

متحده اماراتو او بحرین د سپتمبر په ۱۵ مه د اسرایل سره د ابراهم تړونونه لاسلیک کړل، ورپسې سوډان د اکتوبر په ۲۳ مه او مراکش د دسمبر په ۱۰ مه دغه تړونونه لاسليک کړو.

که څه هم نورو عربي هیوادونو تړونونه نه دي لاسلیک کړي، مختلف بيانونه د نويو برخه اخیستونکو وړاندیز کوي، د سعودي عرب په ګډون، چې ډیر ژر به دا کار وکړي.

بن حمد وویل، "د نړیوالو بدلونونو، چې دوی يې يو بل ته نژدې کړي دي، او د یو ګډ ګواښ: د ايران د پراختيا پلانونه" په پام کې نیولو سره، د اسراییلو او خلیج ترمينځ اړیکې "اوس مهال په سمې لارې روانې دي."

د دې توسعه غوښتونکو پلانونو د یوې برخې په توګه، آی آر جي سي په عراق، لبنان، سوریه، یمن او افغانستان کې د پراکسي ډلو ملاتړ ته دوام ورکوي.

کتايب حزب الله د آی آر جي سي په ملاتړ ملیشو کې یو دی چې په عراق او سوریه کې فعال دی. د ۲۰۱۹ کال له وروستیو راهیسې، ګمان کيږي چې دا په عراق کې د لویدیځ د ګڼ شمېر پوځي او سفارتي تاسيساتو باندې په توغندیو بریدونو کې ښکيل دی.

د مارچ په ۱۵ مه، دوو راکټونو د بغداد په شمال کې د عراق په البلاد هوايي اډه کې د متحده ایالاتو سرتیري په نښه کړل. پنځه نور راکټونه په نږدې کلي کې وغورځیدل، چې د ملکي وګړي کور یې ويجاړ کړو.

سمدلاسې هیچا هم د پېښې مسؤلیت پرغاړه نه دی اخیستی، خو په ورته بریدونو کې د کتایب حزب الله سره د تړلو ملېشو په شبکه پړه اچول شوې ده.

د مارچ په ۳ مه، د ایران جوړ شوي راکټونو په لویدیځ عراق کې د عین الاسد پوځي اډه په نښه کړه، چې نړیوال ایتلافي ځواکونه په کې موجود ول.

په ایربیل باندې د فبرورۍ په ۱۵ مه د توغندي د برید ادعا لږ پیژندل شوي سرایا اولیا الدام ډلې وکړه، چې دا یوه بله ډله ده چې د کتايب حزب الله سره تړاو لري.

د ایران ګواښونه د جي سي سي غړو هیوادونو ته هم غځیدلي دي، په داسې حال کې چې د کتايب حزب الله پورې تړلې الویت الواد الحق د جنورۍ په ۲۳ مه په ریاض کې په الايمامه او نورو ځایونو باندې د ناکامه برید ادعا کوي.

د جنورۍ په ۲۷ مه په ټيلي ګرام پوسټ کې، دې ډلې په متحده اماراتو کې د یادګار برج خلیفه لوړې ودانۍ هغه عکسونه وښودل چې دغه ودانۍ په کې د بې پیلوټه الوتکو لخوا په نښه شوي وه.

'رد شوی دولت'

د ریاض په پاچا سعود يونيورسټۍ کې د سیاسي علومو ليکچرار عبدالله الداخیل وویل، د ایران هڅو او د خلیج سیمې ملي امنیت ته ګواښونو هغه "رد شوی دولت" ګرځولی دی.

هغه وويل، "دا مسله یوازې د مینځني ختیځ او خلیج پورې محدوده نه ده، ځکه چې ایران او په نړۍ کې په ځانګړي ډول حزب الله هم په اروپایي ټولنه کې نفوذ له لاسه ورکوي."

اروپایي هیوادونه د نړیوال ایتلاف برخه ده چې په سیمه کې د داعش د پاتې شونو پروړاندې جنګیږي. دوی د خلیج په اوبو، هرمز تنګي او باب المندب کې د نوښتونو له لارې لکه د هرمز په تنګي کې د اروپایي سمندري پوهاوي له لارې د تګ راتګ آزادۍ ته وده ورکوي.

په متحده اماراتو کې د اجمان يونيورسټۍ د حقوقو پروفیسور خالد الزوبي وویل، د تهران توسعه غوښتونکي تګلارې د عربي هیوادونو د متحدینو انتخاب پياوړي کوي.

هغه وویل چې له اسراییلو سره سیاسي خپلمنځي اړیکي اوس د یو یا دوو عربي هیوادونو پورې محدود نه دي، ځکه چې شمیر مخ په زیاتیدو دی او په سیمه کې دوو ترټولو مهمو سیاسي سازمانونو، لکه جي سي سي او د عربي هیوادونو ټولنه، ته رسیدلي دي.

هغه وویل، "دا به دومره ژر نه وای پیښ شوی که چيرې دوی د ایران رژیم د پاليسو او د ناوړه پايلو پروړاندې نږدې متحد دریځ نه لرلې. دغه پايلې به رامنځته شي که چېرې له ایران سره په کلکه او ډله ییزه توګه مبارزه ونه شي."

الزوبي وویل چې د متحده اماراتو سره تړون په ځانګړي ډول مهم دی ځکه چې دغه هیواد د جي سي سي پاتې نورو هیوادونو سره قوي سیاسي، اقتصادي او ټولنیزې اړیکې لري.

هغه وویل، "دا ایران ته مستقیم پیغام ورکوي چې د سیمې زياتره هیوادونه به یې مخه ونیسي که چیرې دا هڅه وکړي خپلو توسعه غوښتونکي فعالیتونو ته دوام ورکړي."