بشري حقونه

د ایران سني ټولنې د اسلامي جمهوریت 'د مسلمانانو د يووالي' ادعا غندلې ده

د بهروز ليرګاني له خوا

د ایران د سنيانو یوه ډله په ۲۰۱۷ کال کې د ایران په ګچساران کې مونځ کوي. [تسنیم]

د ایران د سنيانو یوه ډله په ۲۰۱۷ کال کې د ایران په ګچساران کې مونځ کوي. [تسنیم]

د ایران د سني ټولنې غړي وايي، که څه هم اسلامي جمهوریت په ایران کې د "مسلمانانو په يووالي" باندې فخر کوي، خو د ټولو مسلمانو فرقو سره یو شان چلند نه کیږي.

د ایران د نورو مذهبي اقليتونو په څیر -- حتی هغه کسان چې عقیدې یې د ۱۹۷۹ له اسلامي انقلاب راهیسې د هیواد د رسمي مذهبونو په توګه پیژندل شوي دي -- سنيان د ژوند په ډیرو برخو کې په منظم ډول له امتيازي سلوک سره مخ دي.

په ایران کې د "مسلمانانو د اتحاد" د ښودلو د برخې په توګه، اسلامي جمهوریت د حضرت محمد (ص) د زوکړې کلیزې د لمانځلو لپاره هر کال د يوې هفتې اوږده نندارتون ترسره کوي، خو په هیواد کې د سنیانو او شیعه ګانو سره په چلند کې لږ ورته والی شتون لري.

د ایران د ستر رهبر علي خامنه اي ملاتړ کونکي هغه ته د "مسلمانانو رهبر" وایي، چې دا هغه يو اعزازي لقب دی چې مطلب يې دا دی چې هغه د داسې سړي په توګه ظاهر کړي چې په اسلامي نړۍ کې يووالي ته وده ورکوي.

د ایران د ستر رهبر علي خامنه اي ملاتړ کونکي هغه ته د "مسلمانانو رهبر" وایي، چې دا هغه يو اعزازي لقب دی چې مطلب يې دا دی چې هغه د داسې سړي په توګه ظاهر کړي چې په اسلامي نړۍ کې يووالي ته وده ورکوي. خو ډیر دا لقب د بې لارې کوونکي او منافقت په توګه ګڼي. [د عالي رهبر دفتر]

د ایران د ستر رهبر علي خامنه اي ملاتړ کونکي هغه ته د "مسلمانانو رهبر" وایي، چې دا هغه يو اعزازي لقب دی چې مطلب يې دا دی چې هغه د داسې سړي په توګه ظاهر کړي چې په اسلامي نړۍ کې يووالي ته وده ورکوي. خو ډیر دا لقب د بې لارې کوونکي او منافقت په توګه ګڼي. [د عالي رهبر دفتر]

ایرانیان د نومبر په لومړۍ نیټه د تهران د تاجریش په څلورلارې کې د امامزاده صالح جومات څخه لیدنه کوي. [عطا کینير/ای اېف پي]

ایرانیان د نومبر په لومړۍ نیټه د تهران د تاجریش په څلورلارې کې د امامزاده صالح جومات څخه لیدنه کوي. [عطا کینير/ای اېف پي]

خو ډیر دا لقب د بې لارې کوونکي او منافقت په توګه ګڼي، ځکه چې د هغه په وخت کې په دفتر کې منظر دا ښيي چې هغه په ایران کې اختلاف راوستونکی شخصیت دی، چې اکثر د خپلو تنقيد کونکو د غلې کولو لپاره د اسلامي انقلاب ساتونکو قول (آی آر جي سي) کاروي.

د ټولنې غړي وايي، د خامنه اي د شیعه سني اتحاد د ادعاو سربیره، د ایران سني ټولنه په منظم ډول تر فشار لاندې ده، او په ځینو موقعو سني مشرانو د دوی سره د چلند په اړه آوازونه پورته کړي دي.

ایستل شوي، محرومه شوي

د جنورۍ په ۵ مه، خامنه اي ته په يو ليک کې، د زاهدان سني امام مولوي عبدالحميد شکايت وکړو چې"سنيان د دوهمې او د دریمې درجې وګړي" دي.

د ایران حکومت د مذهبي اقليتونو په اړه د رسمي ارقامو له خپرولو څخه انکار کوي، خو دا خورا ښه معلومه ده چې سنيان په ګڼ شمیر صوبو کې د نفوس يوه لويه برخه ده.

په کردستان، لویدیځ آذربایجان، ګولستان، هرموزګان، سیستان او بلوچستان کې سني اکثریت شتون لري او سنیان په کرمانشاه، شمالي او سویل خراسان، ګیلان، اردبیل، بوشهر او فارس کې د نفوسو یوہ لویه برخه دہ.

په پارلمان کې د ۲۱ غړو سره، سنیان په پارلمان کې په ۲۹۰ غړو کې یوازې ۷٪ استازیتوب لري، سره له دې چې سنيان د ایران د نفوس ۱۵٪ او ۲۰٪ برخه ده.

د اسلامي جمهوریت د اساسي قانون په ١٢ مه ماده کې ( چې د ١٩٧٩ کال له انقلاب څخه وروسته ترتیب شوې وه) راغلې دي چې د ایران رسمي مذهب د جعفري اسلام ( شيعيزم) دولسمه عقيده ده، او زیاتوي چې دا "د تل لپاره نه بدليدونکی" دی.

د اساسي قانون له مخې، د نورو اسلامي فرقو -- د حنفي، شافعي، مالکي او حنبلي څلورو سني فرقو، او د زیدي شیعه فرقې په ګډون -- به په بشپړه توګه احترام کيږي، او د دې مذهب پیروان آزاد دي چې د خپلو مذهبي فقو پر بنسټ مذهبي مراسم ترسره کړي.

اساسي قانون دا هم وايي چې په کومو برخو کې چې د دې عقیدې پیروان اکثریت لري، ځایي مقررات به د دې سره سم پلي شي چې د ځایي ټولنې لپاره د عبادت حق خوندي شي.

د اسلامي جمهوریت د اساسي قانون ۱۰۹ او ۱۱۵ ماده وایي چې د ایران مشر او صدر یې باید شیعه وي. خو سنیان نه یوازې د مشر یا صدر جوړيدو څخه محرومه شوي دي، بلکې دوی په مؤثره توګه د منځني یا ټیټ مدیریت څخه هم منع شوي دي.

احمد حنفي، چې په کردستان کې یو سني عالم دی، وویل چې د شیعه ګانو، چې د ولایت فقه تعقیب (د فقهیانو ساتنه، چې دا مهال خامنه اي دی) کوي، له خوا د واک اجاره داري د جمهوري ارزښتونو، اسلامي اصولو او په جزوي توګه د ایران د اساسي قانون خلاف کار دی.

هغه وویل، "موږ په تیرو ۴۲ کلونو کې یو سني وزیر نه دی ليدلی."

هغه زیاته کړه، "حتی د سرپرست شورا یا د مصلحت شورا هیڅ غړی هم سني نه دی پاتې شوی." "تر دې دمه هیڅ یو سني استازی د مجلس صدارت ته نه دی ټاکل شوی."

حنفي وویل چې حتی په اکثریتي سني صوبو لکه سیستان، بلوچستان او کردستان کې هیڅ یو سني چارواکی د لوړې رتبې په څوکۍ نه دی مقرر شوی.

لږ او ویجاړ شوي سني جوماتونه

په تیرو لسیزو کې، په مختلفو ښارونو کې سني جوماتونه ړنګ شوي یا د مرمت د نشتوالي له کبله خراب شوي دي.

د مشهد شیخ فیض جومات په ۱۹۹۳ کال کې ړنګ شوی و. په راتلونکي کال کې، د بریدګرو یوې ډلې په زاهدان کې په مکي جومات برید وکړو او ویجاړ یې کړو.

د سني جوماتونو مرمت د دولت اجازې ته اړتيا لري، چې په ځینو وختونو کې هیڅکله نه صادریږي، یا په نورو وختونو کې، د لوی ځنډ او خنډونو سره مخامخ کیږي.

د عبد المجيد په نامه یو سني ديني عالم چې غوښتل یې یوازې د هغه لومړی نوم استعمال شي، وویل چې د سني عبادت مراسم عموماً په شخصي استوګنځایونو یا د کرایې په ځایونو کې ترسره کیږي، او دا چې د مانځه ځینې خاص مراسم له خنډ سره مخ شوي او يا منع شوي دي.

د سنیانو د جوماتونو یا د کرایې د مونځ د هالونو شمېر د هر ۵۰۰۰ کسانو لپاره یو دی. په عین حال کې، په هیواد کې د شيعه ګانو شاوخوا ۸۵۰۰۰ جوماتونه فعال دي او د پاملرنې لپاره دولتي بودیجې ته لاسرسی لري.

عبدالمجید وویل چې دا مهال په تهران کې نهه فعال سني جوماتونه دي چې په دې کې د مانځه لپاره د نامعلوم شمير اجاره شوي هالونه شتون لري.

هغه وويل، دې ته په پام سره چې له یو ملیون څخه ډیر سنيان د تهران په لویه سیمه کې اوسیږي، ټولنه یې له کلونو راهیسې هڅه کوي چې يو بل جومات جوړ کړي، خو دوی د رژیم له مخالفت سره مخ شوي دي.

عبد المجید وویل، سره له دې چې دوی يې محرومه پاتې کړي دي، ګڼ شمیر مشهور سني عالمان چې مخالفین ګڼل کیږي په سني مدرسو کې د دولت له خوا د مداخلت پروړاندې د مخالفت کولو له امله په جيل کې اچول شوي دي.

په دوی کې سعید ارمیش، عبدالرشید ريګي، حبیب الله جمشيدي، امین مبارکي، عبدالغفار دهاني، محمد دهوري، علي اصغر زیهي او عیسی عذري شامل دي.

هغه وویل چې اسلامي جمهوریت سني وګړي تر فشار لاندې راولي او د هغوی د عبادت مخه نيسي ځکه چې دا د سني اقليت او د رژیم او کړنو په وړاندې د هغې د دریځ له امله په ویره کې دی.

آیا دا لیکنه ستاسو خوښه شوه؟

تبصرې 0

د تبصرو تګلاره * ضروري برخې ښيي 1500 / 1500