د ګټې لپاره د چین هڅه په پاکستان کې په پراخه کچه د واکسینو د ازموينې د خوندیتوب په اړه شک رامينځته کوي

اسلام آباد -- د روغتیایي پاملرنې متخصصین د هغه پلانونو په اړه جدي انديښنه څرګندوي چې په پاکستان کې د کورونا ويروس لپاره د چین له خوا جوړ شوي واکسین په لويه کچه ټسټ کړي، ځکه چې د بیجینګ له خوا د خونديتوب پر ځای د ګټې ترلاسه کولو اوږد تاريخ د متنازعه ټسټونو په پرتله خورا لوی دی.

چارواکو د سه شنبې په ورځ (د اګست په ۱۸مه) وويل، د پاکستان تنظیمونکو د هغه واکسينو د ټسټ کولو د آخرني پړاو منظوري ورکړه کوم چې د کین سینو بایو او د چین د بايو ټیکنالوژۍ انستیتیوت لخوا جوړيږي، کوم چې په هیواد کې د خپل ډول لومړۍ کلینیکي ازموينه ده.

د پاکستان د روغتیا ملي انسټیټیوټ (اېن آی اېچ) په یو بیان کې وویل، لکه څنګه چې ای اېف پي يې حواله ورکړې ده، "دا به په پاکستان کې د واکسین لپاره په لومړي ځل د دريم پړاو کلینیکي ازموينه وي."

دغه بيان زياته کړه چې په دې ټسټونو کې د پاکستان شاملول به له دې سره په "ترجيحي توګه د واکسین په رسد او بیې" کې مرسته وکړي.

دا ټسټونه به په ټول پاکستان کې په ډیرو طبي ادارو کې ترسره شي، چې په دې کې په کراچۍ کې لوی انډس هسپتال شامل دی.

د خونديتوب پرځای ګټې

ډاکټران، د روغتیایي پاملرنې متخصصین، او کتونکي ګډونوالو ته د ازموینې د خطر په اړه خبرداری ورکوي.

ډاکټر علي کمال، چې په پېښور کې په خېبر ټیچنګ هسپتال کې د ماشومانو ډاکټر دی، وويل چې په نړيواله کچه د هیوادونو ترمنځ يوه سيالي شتون لري چې د کورونا ويروس ناروغۍ لپاره واکسین جوړ کړي او نړیوال بازار قبضه کړي.

کمال د ډان ورځپاڼې په حواله وویل، د چین رژیم دا ژمنه چې پاکستان به د واکسين دومره خوراکونه ترلاسه کړي چې د خپل نفوس پنځمې برخې ته به يې ورکړي، چې دا يو چال دی ځکه چې دا د بیجینګ عادت دی چې د دې ډول کارونو نه ګټه ترلاسه کوي.

هغه وويل، بیجینګ به هیڅکله دا ژمنه پوره نه کړي او پیسو ګټلو ته به دوام ورکړي لکه څنګه چې دې د وبا په دوران کې د چمتو شويو غیر معیاري محصولاتو د پلور نه پيسې ترلاسه کړي دي.

د جولای په مياشت کې، په چین کې جوړ شوي خراب وینټیلېټرې په پاکستان کې د کورونا ويروس ناروغۍ له امله د مخ په زياتيدونکو مرګونو يو لوی عامل و.

د جون په میاشت کې، يو راپور وښودله چې څنګه د کورونا ويروس ناروغۍ معلومولو لپاره د چين د ټسټ کټونو غلطې پایلې ورکولې، چې دې نه يوازې د پاکستاني روغتیايي کارکونکو لپاره لویې ستونزې رامینځته کړې بلکې د هغه کسانو لپاره يې هم ستونزې رامينحته کړې د کومو چې ټسټونه ترسره کيدل.

د می په مياشت کې، پاکستاني هسپتالونو په چین کې جوړ شوي شخصي حفاظتي آلات (پي پي ای) د هغه روغتیايي کارکونکو د ناروغه کيدو او د مرګونو له لړۍ وروسته رد کړل کومو چې د کورونا ويروس ناروغۍ د ناروغانو علاج کولو.

ډاکټر محمد سلیم، چې په اسلام آباد کې د پاکستان د طبي علومو په انسټیټیوټ کې د طب سکالر دی، وویل چې چین په لومړیو مرحلو کې د کورونا ویروس د مخنیوي لپاره د مخنیوي اقدامات ونه کړل او د ټیټ کیفیت وینټیلېټرو، کیټونو او د شخصي حفاظتي تجهیزاتو په پلور سره ګټه ترلاسه کوي."

هغه وویل، "[چین] اوس غواړي چې له واکسینو څخه پیسې وګټي، په داسې حال کې چې وبا خپل اختتام ته نژدې ده."

د سلیم له مخې، د واکسین لومړني ترلاسه کونکي به هغه کسان وي کوم چې ترټولو زیان منونکي وي -- مشران، روغتیایي کارکونکي او هغه کسان چې داسې حالات لري چې د ویروس ناروغۍ د جدي کېسونو سره تعلق لري.

سلیم وویل، "زه باور لرم چې په پاکستان کې ټاکل شوی نفوس به چمتو نه وي چې د واکسین لومړني خوراکونه ترلاسه کړي ځکه چې دوی ويره لري چې دا چین جوړ کړي دي ... او دې د وبا په دوران کې د ټیټ کیفیت محصولات چمتو کړي ول او د ویروس په کنټرولولو کې پاتې راغلی و."

هغه وويل، بیجینګ د کورونا ويروس ناروغۍ نه ګټه ترلاسه کوي، او که چيرې دا واکسین کامياب شي، نو دا به د دې د جوړولو لپاره کریډیټ ترلاسه کړي. د ناکامۍ په صورت کې، دا به پاکستان ملامت کړي.

هغه زیاته کړه، "په طبي لحاظ سره، پاکستان د چین له خوا د جوړ شويو واکسینو باندې د انساني آزمایښتونو سره هیڅ کار نه لري، او موږ باید د دې پلان نه لرې پاتې شو."

"دا ممکنه نه ده چې نورو هیوادونو ته اجازه ورکړو چې دلته انساني آزمایښتونه ترسره کړي."

د واکسينو لپاره سيالي

د کورونا ویروس وبا، چې په نړۍ کې یې له ۷۶۰۰۰۰ نه زيات کسان مړه کړي دي، په نړۍ کې د واکسینو د جوړولو لپاره سیالۍ پیل کړې دي. څیړونکي په ټوله نړۍ کې د ۱۵۰ نه زيات واکسین جوړوي او ټسټ کوي.

د روس صدر ولادیمیر پوتین د اګست په ۱۱مه ادعا وکړه چې روس د کورونا ویروس لومړي واکسین جوړ کړي دي، چې ډیر کسان دا وړاندیز کوي چې غير تاييد شوي، غير ټسټ شوي درمل په حقیقت کې د کورونا ويروس نه ډېر خطرناک کيدی شي.

په اسلام آباد کې په اېن آی ايچ کې يو چارواکي د نوم نه ښودلو په شرط وویل، د چین د رژیم د واکسینو پروګرام کيدی شي د هغه پلان یوه برخه وي چې د واکسین لپاره د بازار په قبضه کولو کې له روس سره سیالي وکړي.

هغه وويل، "مخکې، روس اعلان وکړ چې دوی یو واکسین جوړ کړی دی، او وروسته چین د هغوی تعقيب وکړ. هغه وويل، دواړه غواړي چې د واکسین لپاره د نړیوالې غوښتنې نه ګټه ترلاسه کړي."

دغه چارواکي وويل، روس پوهیږي چې چین د هغه طبي آلاتو د خرڅولو نه زياته ګټه ترلاسه کړه کوم چې د کورونا ويروس ناروغۍ سره تړاو لري او له همدې امله یې اعلان وکړو چې دی واکسين جوړ کړي چې د هغې له پلور څخه ګټه ترلاسه کړي.

هغه زياته کړه، بیجینګ به کرملین ته ميدان خالي پريږ نه دي او د مساوي ځواب سره په سیالۍ کې شامل شو چې دا د واکسينو د خرڅولو لپاره چمتو دی.

دغه چارواکي وویل، "د هرې څیړنې مطالعې دريمه مرحله باید د خورا احتیاطي تدبیرونو سره ترسره شي ځکه چې دا د آزموینې برخه وال د ویروس سره مخامخ کوي څو وګوري چې ایا دوی د واکسینو ترلاسه کولو نه وروسته د ناروغۍ نه خلاصی ترلاسه کولی شي."

جمال احمد، چې په کراچۍ کې درمل جوړونکی دی او د درملو جوړولو په څو هيواديز شرکت کې کار کوي، وويل چې "واکسین یوازینۍ لار ده چې د ناروغۍ درملنه وکړي، او دواړه هیوادونه [روس او چین] غواړي چې د دوی محصولات د احتمالي کارونې لپاره خورا ژر منظور شي او ډیرې ګټې ترلاسه کړي."

"دواړه د واکسینو د مشهورتيا لپاره لیواله دي ځکه چې په ټوله نړۍ کې څیړونکي د واکسینو جوړولو په هڅو کې بوخت دي. که متحده ایالات، انګلستان یا بل اروپایي هیواد واکسین بازارته ورسوي، نو هیڅ یو هیواد به د سیالۍ وړتیا ونه لري."