هبت الله چېرې دی؟ غیرحاضرۍ یې دا ګمانونه پیاوړي کوي چې ښایي د طالبانو مشر مړ شوی وي

د طالبانو د جګپوړي مشر ملا هیبت الله اخوندزاده د حال په اړه، لږ تر لږه له درې میاشتو راهیسې چې کووېډ - ۱۹ کروناوایرس په افغانستان کې تخریب پيل کړی دی، ګومانونه اوړي را اوړي.

دغه وژونکې ناروغي په لوړه کچه په خپرېدلو ده او افغان چارواکي د یوې «فاجعې» د راتګ خبرداری ورکوي ځکه چې د روغتونونو چپرکټونه په مریضانو ډک دي او د مړینو شمېر په ډېرېدلو دی.‌

په پیل کې چې کروناوایرس افغانستان ته ورسېد، طالبانو لاپې وهلې چې هغوی یې پر ضد مجادلې ته چمتو دي، خو اوس یاغیان په خپلو مرکزونو کې د وایرس د مهارولو په برخه کې له ستونزو سره مخامخ دي.

د طالبانو په ډله کې د داخلي سرچینو په وینا، په حقیقت کې د هیبت الله په ګډون، ډېر طالب جنګیالي او مشران په کووېډ - ۱۹ اخته شوي دي.‌

د طالبانو جګپوړي نظامي مشر مولوي محمد علي جان احمد د غبرګولي په ۱۲مه فارن پالیسي مجلې ته وویل، «زموږ مشر ناروغ دی، خو د بېرته رغېدلو په لور روان دی.»

خو د پاکستان په کوېټه ښار کې د طالبانو د ډلې درې غړو یادې مجلې ته ویلي چې هغوی شک لري چې هیبت الله یادې ناروغۍ مړ کړی دی.‌

د طالبانو ویاند ذبیح الله مجاهد د غبرګولي په ۱۳مه انکار وکړ چې هیبت الله یا کوم نور جګپوړي مشران دې په یاده ناروغۍ اخته شوي یا مړه شوي وي.

شکونه او مشکوکې ادعاوې

له مجلسونو او عامه کتنو څخه د اونیو اوږدې غیرحاضرۍ -- او د طالبانو د دروغو ویلو او د یوه مشر د مړینې پټولو تاریخچې ته په پام سره -- د مجاهد ادعاوې مشکوکې ښکاري.‌

په کوېټه کې د طالبانو یوه چارواکي ازادۍ راډېو ته وویل چې هغه د مشر مړینه نه تاییدولی شي او نه ترې انکار کولی شي.‌

د افغان حکومت یوه جګپوړي مشر د نوم نه ښودلو په شرط فارن پالیسۍ ته وویل، «په دوحه کې د طالبانو تقریبا ټول مشران په وایرس ککړ شوي دي.»

تر دې چې د کوچني اختر په مناسبت د هیبت الله کلنی پیغام هم تحریري وو، ‌نه ویډیوي یا غږیز پیغام چې د طالبانو جز او تامونو ته د هغه د روغتیا په هکله ډاډ ورکړي.

په اعلامیه کې، هغه په لوستونکو باندې غږ کړی وو چې د ناروغۍ له امله طبي مرسته ترلاسه کړي، خو دا تاکید یې هم کړی وو چې وایرس «د الله د دین پر وړاندې د انسان د سرغړونې» په نتیجه کې رامنځته شوی دی.

هیبت الله وویل، د دې لپاره چې د وایرس مخه ونیسي، مسلمانان باید «له الله ج څخه مغفرت وغواړي او د هغه له حکمونو څخه سرغړونه ودروي.»

په کابل کې د پوځي استخباراتي چارو یوه شنونکي جاوېد کوهستاني وویل، «په کوېټه، پېښور او قطر کې د طالبانو ډېر مشران په کروناوایرس ککړ شوي دي.»

هغه وویل، «په کوېټه او پېښور کې د طالب مشرانو روغتیایي حالت ښه شوی، خو د طالبانو د مشرتابه له مجلسونو څخه د ملا هیبت الله غیرحاضري د هغه د مړینې امکان پیاوړی کوي.»

هغه وویل، «ما له ځینې سرچینو سره چې له طالبانو سره تماس لري خبرې کړي دي،‌ هغوی چې خبرې کولې د هیبت الله لپاره یې د «مرحوم» کلیمه وکاروله، چې دا ښیي چې ښایي هغه ژوندی نه وي.»

د طالب مشرانو تر منځ جدي اختلافات

کوهستاني وویل، د طالبانو د ډلو تر منځ داخلي اختلاف یو سبب دی چې دغه ډله د جګپوړي مشر د مړینې انکار کوي.‌

هغه وویل، «د طالبانو د مشرتابه په منځ کې جدي اختلافات دي، او ملا هیبت الله له څه مودې راهیسې غایب دی.‌ هغه یا د کروناوایرس له امله مړ شوی دی یا تر څار لاندې دی.»

کوهستاني وویل، د متحده ایالاتو او اورپکي ګروپ تر منځ د هوکړې له لاسلیکېدلو څخه یوه اونۍ مخکې د طالبانو بنسټګر ملا عبدالغني برادر کوېټې ته لاړ چې اختلافات حل او د طالب مشرانو تایید ترلاسه کړي. ملا محمد رسول،‌ ملا منان نیازي او عبدالرؤف خادم له برادر سره بیعت وکړ.

هغه زیاته کړه، «خو په مجلس کې ملا هیبت الله حضور نه درلود.»

هغه وویل، «د طالبانو د مشرانو په منځ کې جدي اختلافات موجود دي، او دغه ډله د ارواښاد ملا محمد عمر د ګروپ له خوا مدیریت کېږي او رهبري یې ملا محمد یعقوب په لاس کې اخیستې ده، په داسې حال کې چې د ملا هیبت الله او ملا اخترمحمد عثماني اکثر پلویان له خپلو موقفونو څخه لیرې کړای شوي دي.‌»

په کابل کې د سیاسي چارو یو شنونکی او د پکتیکا ولایت پخوانی والي امین الله شارق هم ګومان کوي چې د طالبانو مشر مړ شوی دی.‌

هغه وویل، «د طالبانو له مهمو او تصمیم نیوونکیو مجلسونو څخه د ملا هیبت الله غیرحاضري ښیي چې د طالبانو مشر مړ شوی او یا د داخلي اختلافاتو له امله وژل شوی دی.»

هغه وویل، «طالبانو د ملا عمر مړینه پټه کړې وه چې جنګیالي سره خواره واره نشي او د هغوی په منځ کې اختلافات راپورته نشي.»

د طالبانو تر منځ داخلي ترینګلتیاوې لږ وروسته له هغه رامنځته شوې چې د ۱۳۹۴ د چنګاښ په ۱۸مه د طالبانو د بنسټګر مشر ملا عمر مړینه رسوا شوه. دغه رسوایي د هغه له حقیقي مړینې څخه له دوه کاله ډېر وخت وروسته رامنځته شوه.‌

شارق وویل، «طالبان په یوه حساس حالت کې دي.یو طرف ته،‌ له متحده ایالاتو سره هوکړه لري، او بل طرف ته د بین الافغاني خبرو په سر تصمیم نیسي.»

هغه وویل، «دغه ډله اوس هم د پخوا په څېر دروغ وایي، او د خپل مشر مړینه د دې لپاره پټوي چې د مشرتابه او د قوماندانانو او جنګیالیو د لیکو په منځ کې څه اختلاف رامنځته نشي، او وکولی شي چې د سولې په پروسه کې ډېر امتیازات ترلاسه کړي.»

[له کابل څخه سلیمان د دې راپور په برابرولو کې همکاري کړې ده.]